Berdaq atindag’i qaraqalpaq mamleketlik universiteti Tariyx fakulteti Arxeologiya qanigeligi 1- kurs studenti Abishov Dawranbektin’ Insan evolyuciyasi ham alding’I tariyx paninen oz betinshe jumisi

Primatlardin’ kobiyiwi.

• Prigmatlar jıl dawamında ko'peyedi, 1—3 ten bala tuwadi. Buwazlıq dáwiri 4—10 ay. Sút bezi 1 jup, 20—30 jıl ómir kóredi. Jasaw sharayatınıń ózgeriwi sebepli sanı tez azayıp barıp atır. 62 túri hám genje túrleri Xalıq aralıq Qizil kitapǵa kiritilgen.
• Kóplegen primatlar ekologiyalıq tárepten plastik, hámme zatqa jaramlı hám jıldıń túrli waqıtlarında hám hár túrlı sharayatlarda hár qıylı awqatlardan paydalanıwǵa ańsatǵana ótiw múmkinshiligine iye.
• Haqıyqıy óliwshilik júdá tómen - ádetde bir balakay tuwıladı, bir neshe jıl dawamında járdemge mútáj . Sol sebepli ana hám áwlad ortasındaǵı jaqın baylanıslar uzaq waqıt saqlanıp qaladi.

. Bul basqasınıń kóbiyetuǵin bolıwına úles qosadı xarakterli ózgeshelik primatlardiń turpayı - bul ózgeriwshen jaǵdayǵa sáykes keletuǵın minez-qulıq sheberligin hám bir qatar áwladlarda social tájiriybeni ótkeriw múmkinshiligin násildi tez ózlestiriwdi támiyinleytuǵın anıq eliklew instinkti.

• . Bul basqasınıń kóbiyetuǵin bolıwına úles qosadı xarakterli ózgeshelik primatlardiń turpayı - bul ózgeriwshen jaǵdayǵa sáykes keletuǵın minez-qulıq sheberligin hám bir qatar áwladlarda social tájiriybeni ótkeriw múmkinshiligin násildi tez ózlestiriwdi támiyinleytuǵın anıq eliklew instinkti.
• 43 million jıl aldın, meshinlerdiń áwladlarına genomiga virus kirgizildi, olardıń genleri ekspresiyasi onıń qabıǵın quraytuǵın beloklardı payda bolıwına alıp keledi. Bul beloklar kletka membranasın joq etedi hám virustıń oǵan kiriwin ańsatlastiradi.

Joqarı primatlarda viruslı genler (Sitsitin 1, Sitsitin 2, Envv 1, Envv 2 va EnvPb 1) trofoblastda ańlatpalanadı hám platsenta kletkalarınıń qosılıwın baslaydı hám olardıń sırtqı membranasın joq etedi, nátiyjede sintitiotrofoblast payda boladı hám platsenta gemoxorial boladı. Bunday platsenta ana hám homila ortasında elementlardı tasıw ushın maqul túsetuǵın sharayatlardı támiyinleydi. Bunnan tısqarı, ol homilani onanin immunitet sistemasınan hám ekzogen viruslardan qorǵaw etedi.

• Joqarı primatlarda viruslı genler (Sitsitin 1, Sitsitin 2, Envv 1, Envv 2 va EnvPb 1) trofoblastda ańlatpalanadı hám platsenta kletkalarınıń qosılıwın baslaydı hám olardıń sırtqı membranasın joq etedi, nátiyjede sintitiotrofoblast payda boladı hám platsenta gemoxorial boladı. Bunday platsenta ana hám homila ortasında elementlardı tasıw ushın maqul túsetuǵın sharayatlardı támiyinleydi. Bunnan tısqarı, ol homilani onanin immunitet sistemasınan hám ekzogen viruslardan qorǵaw etedi.
• Primatlar rejiminiń sanap ótilgen qásiyetleri, qolay sharayatlar kompleksi payda bolǵanda adamlardıń social tur retinde payda bolıwına zárúrli kelisiwlerge aylandı.