Berdaq atindag’i qaraqalpaq mamleketlik universiteti Tariyx fakulteti Arxeologiya qanigeligi 1- kurs studenti Abishov Dawranbektin’ Insan evolyuciyasi ham alding’I tariyx paninen oz betinshe jumisi

Primatlardin’ dene duzilisi.

• “Primat” bul sut emiziwshiler ushin bul tartip ushin isletilgen at “Homo sapiens” evolyutsiyasinin’ en’ joqari noqatin esapqa alg’an halda birinshi dareje ushin latin tili bolip tabiladi. Ilmiy koz qarastan meshin, tarsier ham lemurlar --- primat tartibindegi barliq haywanlar evolyutsion koz qarastan qus , jer bawirlawshilar hatte baliqlardan kore kobirek rawajlang’anlig’ina iseniw ushin hesh qanday tiykar joq. Olar millionlap jillar ilgeri basqa joneliste

Miy koleminin’ ken’eyiwi ham alding’I ayaqlar funkciyasinin’ quramalasiwi jaqlardin’ qisqarip bas boleginin’ betke salistirg’anda kishreyiwine alip kelgen. Tiykarinan, tropik ham subtropik tog’aylarda tarqalg’an. Topar yaki shan’araq bolip turmis keshiredi. Primatlar quramali minez-qulqlar, ima-isharalar belgi ham dawislar jardeminde oz- ara baylanis etedi. Aralas osimlikler menen aziqlanadi. Jaqin otken zamang’a shekem tabiyatshilar primatlardi primimlerge ham simianlarg’a ajiratadi. Simianlardin’ ozleri jane eki toparg’a bolinedi.

• Miy koleminin’ ken’eyiwi ham alding’I ayaqlar funkciyasinin’ quramalasiwi jaqlardin’ qisqarip bas boleginin’ betke salistirg’anda kishreyiwine alip kelgen. Tiykarinan, tropik ham subtropik tog’aylarda tarqalg’an. Topar yaki shan’araq bolip turmis keshiredi. Primatlar quramali minez-qulqlar, ima-isharalar belgi ham dawislar jardeminde oz- ara baylanis etedi. Aralas osimlikler menen aziqlanadi. Jaqin otken zamang’a shekem tabiyatshilar primatlardi primimlerge ham simianlarg’a ajiratadi. Simianlardin’ ozleri jane eki toparg’a bolinedi.

Meshinler, meshinler hám prosimiyaliklar dene úlkenliginen kóre ortasha mıylardan úlkenlewdirlar hám olardıń kúlreń elementlerı salıstırǵanda úlken dárejede saqlanıp qaladı, sebebi olar primatlardi basqa sutemiziwshilerden ajralıp turatuǵın júdá kóp anatomik ayrıqshalıqlar bar. ortasha kraniumlar hám nege primatlar kóbirek mıy kerek? Hár qıylı túrlerge qaray olardıń raxip barmaqları, prehensil quyrıqları hám ótkir, bınakulyar kóriwdi nátiyjeli isletiw ushın zárúr bolǵan maǵlıwmatlardı qayta islew.

• Meshinler, meshinler hám prosimiyaliklar dene úlkenliginen kóre ortasha mıylardan úlkenlewdirlar hám olardıń kúlreń elementlerı salıstırǵanda úlken dárejede saqlanıp qaladı, sebebi olar primatlardi basqa sutemiziwshilerden ajralıp turatuǵın júdá kóp anatomik ayrıqshalıqlar bar. ortasha kraniumlar hám nege primatlar kóbirek mıy kerek? Hár qıylı túrlerge qaray olardıń raxip barmaqları, prehensil quyrıqları hám ótkir, bınakulyar kóriwdi nátiyjeli isletiw ushın zárúr bolǵan maǵlıwmatlardı qayta islew.
• Fotoalbom dálilleri ele da tartıs etip atır, biraq paleontologlardiń kópshiligi, birinshi atadan qalǵan primatlar orta hám kesh buwın dáwirinde evolyutsiyaǵa kelgenler; Arqa Amerika Purgatoriusnin jaqsı kandidat bolǵanınan on million jıl ótip, Arqa Amerika hám Evroasiyo shtatınıń eń ataqlı primeytlari bolǵan Plesiadapis tárepinen gúzetilgen. Sonnan keyin eń zárúrli evolyutsion bóliniw burınǵı dúnya meshinleri hám meshinleri hám jańa dúnya meshinleri arasında edi; (jańa ashılıwlar qabıl etilgen aqıl mudami ózgertirip turatuǵın ) anıq bolǵanda anıq emes, lekin Eosen dáwirinde jaqsı oyda sawlelendirgen bolıwı múmkin.