Berdaq atinda

Qadaǵalaw ushın sorawlar

1. 
   Noqat qanday jerde qoyıladı?
   
2. 
   Soraw belgisiniń xızmeti qanday?
   
3. 
   Úndew ne ushın qollanıladı?
   
4. 
   Kóp noqat qanday jerlerde qollanıladı?
   

Ádebiyatlar

1. 
   Kollektiv. Házirgi qaraqalpaq tili. Sintaksis. Nókis, 1996
   
2. 
   Dawletov M. Házirgi qaraqalpaq tiliniń punktuaciyası. Nókis., 1998
   
3. 
   Dáwletov A., Dáwletov M., Qudaybergenov M. Házirgi qaraqalpaq ádebiy tili. Sintaksis. Nókis., 2009.
   
4. 
   Dawletov M. Házirgi qaraqalpaq orfografiyası hám punktuaciyası. Nókis, 2013.
   

38-tema. Gáptiń ishine qoyılatuǵın irkilis belgileri


Joba:

1. 
   Útir belgisi.
   
2. 
   Qos noqat belgisi.
   
3. 
   Noqatli útir belgisi.
   
4. 
   Sızıqsha belgisi.
   
5. 
   Tırnaqha belgisi.
   
6. 
   Qawıs belgisi.
   
7. 
   Kóp noqat belgisi.
   

Tayanısh sózler: irkilis belgileriniń túrleri, útir, qos noqat, sızıqsha, noqatlı útir.


Útir. Útir awızeki sóylewde qısqa pauza (irkilis) menen aytıladı. Ol sintaksislik xızmeti jaǵınan bóliwshi irkilis belgisiniń toparına kiredi. Útir kópshilik jaǵdayda jay gáplerdegi birgelkili aǵzalardı bir-birinen bólip kórsetiwshi xızmetti atqaradı. Gáptiń ayrımlanǵan aǵzaları, kiris, qaratpa aǵzalar gáptiń tiykarǵı bóleginen útir arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Biz, jaslar, ullı iste de, kishi iste de xalıq penen másláhátlesip isleymiz. Mıltıǵımdı arqalap, Qaratereńge jetip bardım. -Subanqul, sen qalay qaraysań, bizler baxıtlı bolar ma ekenbiz. Bunnan artıq baxıttıń keregi joq, Tolǵanay. Diyqannıń baxtı-diyqanshılıqta,-deydi ol. Demek, paxta egemiz. İsti qızdırmasań, áábette, tógindi az tógesen, Paleke.
Qos noqat. Qos noqat gáp ishinde qoyılatuǵın irıcilis belgileriniń toparına kiredi. Qos noqat jay gáplerde de, qospa gáplerde de qollanıladı. Qos noqat uluwmalıq mánide kelgen ayqınlanıwshı aǵza ayrımlanǵan ayqınlawıshlar arqalı daralap túsindirip kelgende, ayqınlanıwshı aǵzadan keyin, birgelkili aǵzalı gáplerdiń quramı hám ayqınlanıwshı, hám uluwmalastırıwshı sózli bolıp kelgende, ayqınlanıwshı sózden aldın, tuwra gáptiń aldında keletuǵın avtor gápinen keyin qos noqat qoyıladı.