Bekmaxamatova Nargiza Vaxidovna

Bekmaxamatova Nargiza Vaxidovna 20-05 guruh

Abdulla Avloniy “ Turkiy guliston yoxud axloq” asari

•  Абдулла Авлоний (1878.12.7 — Тошкент — 1934.24.8) -маърифатпарвар, журналист, давлат ва жамоат арбоби. Тўқувчи оиласида туғилган. Араб, форс, рус тилларини ўрганиб, бу тилларда ижод қилган мутафаккирларнинг асарларини ўқиган, баъзилари (мас, Л. Толстой, К. Д. Ушинский асарлари)ни ўзбек тилига таржима қилган. 

Muallif shunday deydi:

• Muallif asar haqida shunday deydi:
• «Туркий гулистон ёхуд ахлоқ» буюк маърифатпарвар, жадидчилик ҳаракати сардафтарларидан бири Абдулла Авлонийнинг энг машҳур ааридир. Асар ҳақида муаллиф шундай ёзади: «Мен бу асари ночизонимни биринчи мактабларимизнинг юқори синфларида таълим бермак ила баробар улуғ адабиёт муҳиблари, ахлоқ ҳаваскорларининг анзори олийларина тақдим қилдим…»

• . «Turkiy Guliston yoxud axloq» asari o’zbek klassik pedagogikasining ajoyib namunasi hisoblanadi. Abdulla Avloniy mazkur asarni fors klassik shoiri shayx Muslihiddin Sa’diy (1184- 1310)ning «Guliston» asaridan ta’sirlanib, unga taqlid qilib yozganligi haqida shunday deydi: «Ban bu asari nochizonami bir necha muallim birodarlarimning iltijolari ila yozmoq va nashr qilmoqg’a g’ayrat va jasorat qilmish edim.

• Alhamdu lilloh val minna ikkinchi tab’ihada muvaffaq o’ldum, chunki Turkiston maktablarida o’z shevamizda (o’zbek tilida demoqchi) yozilmish mukammal «Axloq kitobining shunday asarga tashna va muhtoj ekanlig’i o’zum muallimlar jumlasidan o’ldig’imdan manga ham ochiq ma’lum o’ldi. Shuning uchun ko’p vaqtlar tajriba so’ngidan adibi muhtaram shayx Sa’diy usulida yozmoqni, garchi og’ir ish bol’sa ham, o’zimga muqaddas bir vazifa ado qilaroq bu kamchilikni oradan ko’tarmakni munosib ko’rdim». Demak, aytish mumkinki, «Turkiy Guliston yoxud axloq» Sa’diyning «Guliston» asari usulida o’zbek tilida yozilgan axloq kitobidir.

• Asari 1913 yilda Toshkentda Ilin bosmaxonasida litografik (toshbosma) usulida nashr etildi.
• 1917 yilda ikkinchi marta chop qilindi.
• Uchinchi nashrini 1967 yili «O’qituvchi» nashriyoti amalga oshirdi.
• Asarni «O’qituvchi» nashriyoti 1992 yil asli nusxa yozuvida (arab yozuvi asosidagi o’zbek yozuvida) va rus alifbosi asosidagi o’zbek yozuviga o’girilgan matni bilan birga, shuningdek, qiyin so’zlar lug’ati ilova qilingan holda bosib chiqardi.

Мен бу асари ночизонимни биринчи мактабларимизнинг юқори синфларида таълим бермак ила баробар улуғ адабиёт муҳиблари, ахлоқ ҳаваскорларининг анзори олийларина тақдим қилдим.

• Мен бу асари ночизонимни биринчи мактабларимизнинг юқори синфларида таълим бермак ила баробар улуғ адабиёт муҳиблари, ахлоқ ҳаваскорларининг анзори олийларина тақдим қилдим.
• Ҳар кун ўлурам шомғача мен ғамга гирифтор, Ҳар шаб ёнарам оташа парвона каби зор. Ҳеч кимса эмас бу мени аҳволима воқиф, Мен хастаяму миллатим ўлмиш нега бемор.
• Ношири ва шоири Абдулла Авлоний

АХЛОҚ

• АХЛОҚ
• Инсонларни яхшиликға чақиргувчи, ёмонликдан қайтаргувчи бир илмдур. Яхши хулқларнинг яхшилигини, ёмон хулқларнинг ёмонлигини далил ва мисоллар ила баён қиладурган китобни ахлоқ дейилур. Ахлоқ илмини ўқуб, билуб амал қилган кишилар ўзининг ким эканин, жаноби Ҳақ на учун халқ қилганин, ер юзида нима иш қилмак учун юрганин билур.
• Сўйласанг сўйла яхши сўзлардан, Йўқса жим турмоқинг эрур яхши. Ўйласанг яхши фикрлар ўйла, Йўқса гунг бўлмоқинг эрур яхши.

ЯХШИ ХУЛҚ, ЁМОН ХУЛҚ

• ЯХШИ ХУЛҚ, ЁМОН ХУЛҚ
• Ахлоқ уламоси инсонларнинг хулқларини иккига бўлмишлар Агар нафс тарбият топиб, яхши ишларни қилурга одат қилса, яхшиликға тавсиф бўлуб, «яхши хулқ» агар тарбиятсиз ўсуб, ёмон ишлайдурган бўлуб кетса, ёмонлиқға тавсиф бўлуб «ёмон хулқ» деб аталур.
• Худонинг раҳмат-у файзи ҳама инсонга яксардур, Ва лекин тарбият бирла етушмак шарти акбардур. Туғуб ташлов-ла бўлмас бола, бўлғай бало сизга, Вужуди тарбият топса, бўлур ул раҳнамо сизга.

ТАРБИЯ

• ТАРБИЯ
• Тарбия – «Педагогия», яъни бола тарбиясининг фани демакдур.
• Илми ахлоқнинг асоси тарбия ўлдуғиндан шул хусусда бир оз сўз сўйлаймиз. Боланинг саломати ва саодати учун яхши тарбия қилмак, танини пок тутмак, ёш вақтидан маслакини тузатмак, яхши хулқларни ўргатмак, ёмон хулқлардан сақлаб ўсдурмакдур. Тарбия қилгувчилар табиб кабидурки, табиб хастанинг баданидаги касалига даво қилган каби тарбияни боланинг вужудидаги жаҳл маразига «яхши хулқ» деган давони ичидан, «поклик» деган давони устидан беруб, катта қилмоғи лозимдур.