7. Tarbiyaviy ishlar nusxa ko’chirishni yoqtirmaydi. Uzgaruvchanlik va harakat doirasining kengligi tarbiyaviy ishlarning farqlovchi belgilaridir. Sinflarning, ayrim o’quvchilarning bir-biriga o’xshamasligidan keng foydalanishga intilish yaxshi natija beradi. Tarbiyaviy ishlarni loyihalash chog’ida, bir sinfda muvaffaqiyat keltirgan tajriba ikkinchisida aynan shunday natijani bermasligi mumkinligini esda tutish kerak.
8. Tarbiyaviy ishlar turli-tuman bo’lishi kerak. Tarbiyalanuvchilar yorqin ishlarni uzoq eslab yuradilar, shu bois bunday ishlarni takrorlash mahqsadga muvofiq emas, chunki u ahamiyatini yo’qotishi mumkin. Tarbiyaviy ishlarni qar doim yangisini topish kiyin, ammo ularni topishga harakat kilish zarur. Tarbiyaviy ishlar zahirasida ko’plab qiziqarli tadqiqotlar mavjud va bu takrorlamaslikni, aksincha, aniq sharoitlar bilan muvofiqlashtirgan holda o’quvchini rivojlantirishni kafolatlaydi.
9. Tarbiyaviy ishlar his-tuygularning qudratli katalizatori kabi loyihalashtiriladi. Mahlumki, hayajonga tushgan kishi nihoyatda tahsirchan bo’ladi. Har bir tarbiyaviy ishda tarbiyalanuvchiga yaqin, hamohang bo’lgan jihatlarni topish va unda ijobiy xislatlarni rivojlantirish, mustahkam hayot tarzini shakllantirish, tarbiyaviy ishlar madaniyatini oshirishning muhim yo’llaridan biri bo’lgan o’rab turgan dunyo haqiqatini to’g’ri tushunishga yordam beradigan qilib yetkazish kerak.
G.Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish bosqichi. Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish bosqichi maqsadni ko’zlash bosqichidan keyin boshlanadi va undan faqat nazariy jihatdan farklanadi, ammo amaliy jihatdan bu ajralmas jarayondir. Bu bosqichda tarbiyachilar oldida: tarbiyalanuvchilar bilan birga faoliyat yo’nalishining barcha qismlarini aniqlash, ishtirokchilar orasida majburiyatlarni taqsimlash, ularni qanday qilib bajarish lozimligini ko’rsatish kabi muhim vazifalar ham turadi.
Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish bo’yicha tavsiyalar:
1. Tarbiyaviy ishlarni tashkil qilishda tarbiyalanuvchilarning tayyorgarlik darajasiga tayanish, ularning yosh va shaxsiy xususiyatlarini imkon darajasida kengroq qamrash lozim. CHunki, ishning favqulodda murakkabligi tarbiyachi niyatining o’quvchilar tomonidan anglab yetolmasligiga, ishning nega va nima uchun bajarnlishi haqidagi noaniq tasavvur esa, tarbiyaviy ishni qurO’q rasmiyatchilikka aylaniradi. Keyingi ishga qiziqtirish yengil kechmaydi.
2. Tarbiyaviy ish - jamoatchilik ishi. Tarbiyalanuvchilarga reja tuzish- ning nihoyatda mashuliyatli mashg’ulot ekanligini, tarbiyalanuvchi ishlayotgan har bir bo’limning boshka bo’limlar bilan albatta bog’liqligini va bir- birini taqozo etishini hns qilishiga imkoniyat bering. Rejalashtirish, albatta, jamoaviy xarakter kasb etishi zarur.
3. Rejalashtirishning tarmoqli uslubiyoti, ko’rgazmali, oson o’qiladigan va tushunarli chizma rejalar tuzish uslubiyotlari bilan tanishing. Tarbiyalanuvchilar bilan ularni o’rganing, ularni mehnatning boshqa turlarini rejalashtirishda tarmoqli chizmani qo’llashga o’rgating.
Ishlab chiqarish faoliyatini tashkil etishning umumiy nazariyasi texnologiya tayanadigan oltita qoidani takdim etadi va ular - tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda tarbiyachi tomonidan albatta hisobga olinishi zarur.
D. Tarbiyaviy ishlarii tashkil etishning asosiy qoidalari:
bajarilishi lozim bo’lgan ishlarning maqsadini aniq belgilash, harakatni boshidan oxirigacha yaxlit tasavvur qilish (nimaga erishish kerak?);
qo’l ostidagi har bir kishi uchun aniq vazifalarni belgilash (qanday harakatlar vositasida erishish mumkin?);
kutilayotgan ish uchun barcha zaruriy narsalarni tayyorlash (nimalar yordamida erishish mumkin?);
natijalarni aniqlash uchun muayyan mezonlarni belgilash (erishilgan mikdor qancha?);
javobgarlik, uning egasi va hisobot vaqtini taqsimlash (maqsadga erishilganlikni nima bilan ragbatlantirish mumkin?);
tashkiliy tizimni uyushtirish vositasi sifatida ijrochilarga yo’l- yo’riq ko’rsatish (qanday qilib erishish mumkin?).
Tarbiyaviy ishlarni uyushtirishda ishtirok etish shaxsning muhim xislatlarini tarbiyalaydi.
Mazkur bosqichdagi tavsiyalar quyidagicha:
tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda ishtirok etayotgan har bir kishining huquq va majburiyatlarini aniq belgilab bering. «Hokimlik chizigi»ni belgilab olish nihoyatda muhim: har bir ijrochi belgilangan shaxsga o’z ishlarining natijasi bo’yicha javob beradi. Hokimlik bir rahbarning qo’lida jamlangan bo’ladi, «Qo’shhokimiyatchilik»ka yo’l qo’yilmaydi;
har bir ishtirokchiga uning imkoniyatlariga va xohishiga mos keluvchi bitta vazifa ajrating. Topshiriqlarni majburlamang. Tarbiyaviy ishda ishtirok etishning ixtiyoriy ekanligini tahkidlang;
tarbiyalanuvchilarning tashkilotchilik qobiliyatiga ega emasligini hisobga oling. Tarbiyachiga tushunarli va yengil bo’lgan ish tarbiyalanuvchi uchun ham har doim shunchaki bo’lmasligi mumkin. «Engildan - murakkabga» qoidasiga amal qiling. Tarbiyalanuvchilarni muvaffaqiyat qozonishiga bo’lgan ishonchini qo’llab-quvvatlang, yaxshi natija bilan tugashiga ishonch uygoting.
Tashkilotchilik tarbiyalanuvchilarning kuchini bir necha bor oshirish imkoniyatiga ega ekanligi haqidagi fikrga o’rgating. Yakkama-yakka harakatlarning qo’shilishidan hosil bo’lgan «tashkilotchilik samarasi»ni misollar bilan ko’rsatish
