Begmatov Sardor Baxrom o’g’li pp-104-guruh. Glossariy (Izohli lug’at) Fan: Psixologiya nazariyasi va tarixi Mavzu: Psixik protseslar Psixika

Begmatov Sardor Baxrom o’g’li PP-104-guruh.
GLOSSARIY
(Izohli lug’at)
Fan: Psixologiya nazariyasi va tarixi
Mavzu: Psixik protseslar


Psixika — bu inson ruhiyatining shunday holatiki u tashqi olamni (ichki ruhiy olamni ham) ongli tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi. Psixika [yun. psychikos – ruhiy], ruhiyat – yuksak darajada tashkil topgan materiya (miya)ning vokelikni alohida shaklda aks ettirishdan iborat xususiyati. Аsosan, sezgi, tasavvur, tafakkur, irodaviy xatti-harkat va boshqa(lar) subʼektiv obrazlarda aks etadi.
Psixik faoliyat - doimo muayyan subʼekti xos boʼlib, uning shaxsiy xususiyatlari bilan bogʼlangan. Аyni vaqtda, psixika obʼektiv odamning muayyan manzrasini yaratuvchi miya inʼikos faoliyatining real jarayoni sifatida obʼektivdir. Psixika psixik jarayonlar, holatlar va insonning psixik xususiyatlarining zohiriy birligidir.
Psixika rivojining oliy shakli – inson miyasidir. Uning paydo boʼlishi va rivojlanishida insonga xos boʼlgan atrofdagi olam bilan oʼzaro munosabatga kirishish usuli – mehnat hal qiluvchi rol oʼynagan. Inson Psixikasi faqat biologik taraqqiyoning emas, ijtimoiy-tarixiy taraqqiyotning ham mahsulidir. Ijtimoiy, mehnat amaliyoti oliy, faqat insongagina xos Psixika shakli – ongni vujudga keltirdi.
Inson Psixikasining eng muhim xususiyati – ishlar, hodisalar va boshqa(lar)ni oldindan koʼra bilish va oʼzi nima qilishini rejalashtirishdan iborat. Inson obʼektiv voqelikdagi predmetlar va hodisalarni tajribaga asoslanib idrok qiladi. Insonning psixik faoliyati asosida birinchi va ikkinchi signal sistemalarining oʼzaro taʼsiri yotadi. Psixikaning muhim tomoni uning reflektorlik tabiat, yaʼni reflekslar hosil boʼlishi, bu jarayonning toʼxtovsiz va qatʼiy kechishidir. Real Psixika faoliyat koʼrinishida mavjud. Faoliyatda u shakllanadi, namoyon boʼladi va bilib olinadi. Inson Psixikasining shakllanishida taʼlim va tarbiya muhim rol oʼynaydi. Taʼlim va mehnat jarayonida har bir shaxs Psixikasining individual rivojlanishi yuz beradi, bu insoniyat toʼplagan moddiy va maʼnaviy boyliklarni oʼzlashtrishdan iboratdir. Psixikani psixologiya oʼrganadi.
Inson psixikasi - insoniyat tarixi davomida jamg‘argan tajribalarni o‘zlashtirishi jarayonida rivojlanadi. Bu jarayon kattalar tomonidan doimiy nazorat, ya’ni ta’lim sharoitida amalga oshadi. Ta’lim bolaning psixik rivojlanishi jarayonida belgilovchi rol o‘ynaydi. Ta’lim tabiiy iste’dod, ijtimoiy muhit va u yoki bu yosh uchun samarali, tushunarli ta’lim usullariga asoslanadi. SHunday qilib, shu narsani ko‘rish mumkinki, go‘daklikda ko‘rgazmali-harakatli fikrlash, keyin esa ko‘rgazmali-obrazli, og‘zaki-mantiqiy, mavhum, umumiy nazariy fikrlash turlari paydo bo‘ladi.
Psixik rivojlanish - O‘zaro bog‘liqlik va faqat birgalikdagina deb ataluvchi shaxsdagi o‘zgarishlar jarayonini tashkil etadi.
Atrofimizdagi ob’ektiv olam turli fanlarning o’rganish ob’ekti va predmeti bo’lib xizmat qiladi. Real dunyoda haqqoniy psixikaga ega yoki uni tashuvchi barcha narsa ularning ob’ekti bo’lib xizmat qiladi. Predmeti esa – psixika, uning barcha shakl va faoliyat ko’rinishlari: psixikaning yuzaga kelish qonuniyatlari, shakllanish, faoliyat va namoyon bo’lish, hamda uning ayrim fenomenlaridir.