Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gaýrak
sözünden we kesp-kär 
bildirýän 
–çy
goşulmasyndan durýar. Bu gepleşiklerde 
gaýrak
sözi 
“çalgydaş”, 
gaýramak
işligi hem “çalmak”, ýagny kütelen tyglara, pyçak, 
palta ýaly gurallara ýüze çykarmak, ýiteltmek diýen manylary aňladýar. 
Bu tiräniň wekilleri geçmişde şeýle hünär bilen meşgullanypdyrlar. Şu 
obaly, Özbegistanyň at gazanan mekdep mugallymy Kirli Patarowyň 
aýtmagyna görä, gaýrakçylaryň içinde öz gadymy kärini dowam 
etdirýänler häzirem bar. 

---

100
GAÝY
Oguz türkmenleriniň iň irki we güýçli taýpalarynyň biri gaýylardyr. 
Mahmyt Kaşgarynyň sanawynda ol gynyklardan soň ikinji orunda 
durýar, Reşideddiniň, Abylgazynyň we beýleki orta asyr alymlarynyň 
eserlerinde bolsa bu taýpa birinji orna geçýär. Diýmek, XI asyrda 
gynyklar iň güýçli, agalyk ediji, adam sany boýunça hem agdyk taýpa 
bolan bolsa, soňra bu orny gaýylar eýeleýär. Hatda türkmen klassyk 
şahyrlarynyň döredijiliginde-de gaýylar we baýatlar ilbaşy saýylýar. 
Mollanepesiň “Äleme gelgeý, gelmegeý” goşgusyndan alnan şu setirlere 
üns beriň:
Il başy gaý-u baýat, ymykly, agar, arabaçy,
Nerezimde bir seniň dek ýa-ha bolgaý, bolmagaý.
Häzirki Türkmenistanyň territoriýasynda gaýylar özbaşdak 
taýpalygyny ýitirip, urug hökmünde gökleňleriň we baýatlaryň düzümine 
goşulypdyrlar, çünki bu taýpanyň aglabasy seljuk ýörişleri döwründe 
Türkiýe, Eýran, Yrak, Siriýa we Kawkaz ýurtlaryna aralaşypdyrlar. 
Türk alymy, professor Faruk Sümeriň “Oguzlar (türkmenler)” diýen 
kitabynda ýazylyşyna görä, Türkiýäniň Anadolu welaýatynda 25 sany 
oba gaýylaryň etnik ady dakylypdyr. XVI asyrda şeýle obalaryň sany 94 
eken.
Reşideddin we ondan soňky orta asyr alymlarynyň ählisi Gaýy 
sözüni Oguz hanyň uly ogly Günhanyň birinji perzendiniň ady we 
şondan dörän taýpa hasaplaýarlar, gaýy sözüniň manysyny “mäkäm” 
diýip düşündirýärler, ähtimal, olar