Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gyzyk
görnüşinde 
ulanandygyny nazara alsak, onda bu at türki dilleriň 
z
sesine derek 
r
sesini 
ulanan taýpalary tarapyndan döredilen etnonim bolup, onuň manysy 
hem 
gyzyk
diýen etnonimiňki bilen meňzeşdir (guz-yk, ýagny “guzlar”, 
“oguzlar”). Oguzlara käbir türki halklar 
ogur
, 
gur
hem diýipdirler, bu 
wariantdan 
ugr, onogur, uturgur
(“otuz oguz”), 
uýgur
ýaly etnonimler 
hem emele gelipdir.
Reşideddiniň 
karyk
görnüşinde ýazyşyndan çen tutsaň, bu adyň 
“garyşyk” manysynda bolmagy hem ähtimaldyr, ýöne türkmen dilindäki 
ga:rmak 
işliginiň birinji 
a
sesiniň uzyn, 
karyk
sözündäki a sesiniň bolsa 
gysga aýdylyşy beýle düşündirişe biraz şübhe döredýär.
Türk etnonimlerini öwrenmek babatda köp iş eden D.Ýeremeýewiçiň 
pikiriçe, 
karyk, kyryk
diýen oguz-türkmen taýpasynyň asly iňňän 
gadymy we giň ýaýran etnonimdir. Bu at urug-tireleriň ady hökmünde 
Zerawşan özbekleriniň, XV asyrda Aral etraplarynda ýaşan göçme 
türki (özbek) taýpalarynyň, gazak, gyrgyz, nogaý, garagalpak, başgyrt, 
azerbaýjan, türk halklarynyň düzümine-de aralaşypdyr.
Indi 
gyr, kyr
köklerinden dörän etnonomleri sanap, olaryň degişli 
taýpalaryny ýaý içinde görkezeliň: 
gyrgy
(mukry), 
gyrgyly/kyrgyly
(keýikçi), 
gyrma
(salyr, Çärjew raýony), 
gyrman
(arabaçy), 
gyrryk
(igdir), 
gyryk
(gökleň, ýomut, teke, hatap, çowdur), 
gyrykly
(ärsary), 
gyrymsa (ýomut, ärsary), 
kyrranlar
(garawul), 
kyrryk
(olam).
DABAŞY, DATHA, ÝÜZBAŞY, ÝÜZBEGI, ONBEGI
Orta Asiýanyň dürli hanlyklarynda harby-administratiw wezipäniň 

---

137
adyny (titulyny) aňladan bu sözler ilki aýry-aýry adamlara, serkerdelere, 
kethudalara berlen çin bolup, soňra bu serkerdeleriň iline hem şu at 
dakylypdyr.
Mürçelileriň ýüzbaşy bölüminde duş gelýän