Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

obog, 
oboh
we 
aýmak
sözleriniň biri-birine ýakyn manysy bar. Hywa hany 
Abulgazy Bahadyr han (XVII asyr) 
aýmak
sözüni “süýek”, ýagny 
“urug”, “tohum”, akademik W.W.Radlow hem “halk”, “taýpa” we 
“oba”, “maşgala” diýip düşündirýärler. Türkiýe türkmenleri “taýpa”
sözüniň ýerine 
oýmak
sözüni ulanýarlar. Geň ýeri, ewenk dilinde-de 
aýmak
sözi “urug”, “taýpa” manysyndadyr. Bu ýagdaý bolsa gürrüňi 
edilýän sözüň türki dilleriň umumy altaý döwrüne degişlidigini subut 
edýär. Ýeri gelende aýtsak, türkmen dilindäki 
oba
sözi hem 
aýmak
sözüniň fonetik wariantydyr (aýmak-oýmak-oomak-omak-obak-oba), 
çünki türkmenlerde we ençeme türki halklarda geçmişde bir tiräniň 
ýa-da bir urugyň wekilleri gatyşyp ýaşaman, özbaşyna aýratyn obalary 
emele getiripdirler. Diýmek, bu ýerde 
oba
sözi 
tire, taýpa, urug
sözleri 

---

31
bilen manydaş gelýär. 
Özbegistanyň Kaşgaderýa, Surhanderýa welaýatlarynda, Çärjew 
welaýatynyň hem Çarşaňňy raýonynda ýaşaýan aýmaklaryň arasynda 
barlag geçiren etnograf alym Balkys Karmyşowa aýmak diýen etnik 
terminiň başgaçarak manysyny belleýär: “ýurt eýesi”, “öňden oturan 
taýpa”, “gadymy güýçli halk”.
Näme üçin aýmaklar “urug”, “taýpa” manysyndaky aýmak sözi 
bilen atlandyryldyka? Muny geň görüp oturasy iş ýok. Tire-taýpalaryň 
ilki döräp başlan döwürlerinde dünýäniň köp halklarynda olaryň ady 
hökmünde “adamlar”, “taýpa”, “tire”, “halk” manysyndaky sözler 
ulanylypdyr. Meselem, nemesler özlerine 
doýç
, udmurtlar 
ar
, komiler 
murt
diýýärler. Bularyň ählisi “adam”, “halk” manysyndadyr. 
Türkmenleriň ata-babalary bolan gunlaryň we oguzlaryň etnik atlary 
hem “taýpa”, “halk” ýaly manylary aňladýar (bular barada degişli 
makalalarda giňden gürrüň bereris).