Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

bektili
görnüşinde ýazylyşyndan ugur alyp, 
ony 
beg, bek
diýen türki söz bilen baglanyşdyrmakçydyrys. Bu adyň 
yzyndaky 
–li
iň soňunda goşulan goşulma bolup, ol degişliligi aňladýar.
Onuň öňündäki 
–ti
iki bölekden durup, 
-t
bölegi iňňän gadym döwürlerde
köplügi, jemi bildirýän türki goşulmadyr, 
 -i
hem türki bolup, ol-da 
degişliligi aňladypdyr. Diýmek, 
bekdili
– “begler urugyna degişli il” 
diýen manyda ýüze çykan bolsa gerek. Muňa türkmen taýpa-tireleriniň 
şu ýol bilen ýasalan gadymy atlary güwä geçýär (suhty, bagty, gowky, 
soky we ş.m.).
BEKEWÜL
Ulydepe, güneş we gara etnonimleri bilen bir hatarda ärsarylaryň 
uly dört bölüminiň birini düzýän bekewülleriň ady taýpa ady hökmünde 
ilkinji gezek Abylgazy Bahadyr hanyň “Türkmenleriň şerejesi” diýen 
taryhy işinde duş gelýär. Abylgazy Bekewüli Ärsary baýyň ikinji ogly 
Zeýnelgazydan bolan kiçi agtygynyň ady hasaplaýar (ulusy Gara). Şu 
maglumata we ilatyň arasynda saklanyp galan rowaýatlara esaslanyp,
bekewülleriň taýpa (ýa-da urug – taýpalaryň birlişigi) hökmünde XIV 
asyryň ahyrlarynda, XV asyryň başlarynda Günbatar Türkmenistanda 
(Balkan – Maňgyşlak etraplarynda ) kemala gelendigini çekinmän 
aýtmak mümkin, çünki ondan öň ýazylan şejerelerde bekewül diýen 
etnonime duş gelinmeýär.
Abylgazynyň pikiriniň tersine, biz bekewül sözüni aslynda adam 
ady däl-de, eýsem tire ýa-da taýpabaşynyň lakamy, onuň wezipesiniň, 
derejesiniň ady hasaplaýarys. “Türkmen sowet ensiklopediýasynyň”
1-nji tomunda bu söz “toýdur baýramçylykda, üýşmeleňlerde dürli 
oýunlary, ýaryşlary gurap, olaryň dogry geçirilişine gözegçilik edýän 
adam ” diýlip düşündirilýär. Diýmek, has irki döwürlerde bu söz 
“tire-taýpanyň, jemagatyň guramaçysy, öňbaşçysy” ýaly manyda 
ilki taýpabaşynyň lakamy, soňra hem tutuş taýpanyň ady hökmünde

---

72
ulanylmaga başlan bolsa gerek.