Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Tarjuman
sözi soňra 
targuman
, has soňrak hem 
türkmen
görnüşine 
geçýär”.
XI asyrda ýaşan meşhur dilçi Mahmyt Kaşgarly we XIV asyrda 
ýaşan taryhçy alym Reşideddin 
türkmen
sözüni 
türk manend
sözleriniň 
gysgalan görnüşi hasaplaýarlar. Olaryň pikiriçe, 
türk manend
diýen 
pars-täjik sözi “türke meňzeş”, “türk biçim” diýen manydadyr. 
Türkmen
sözüniň gelip çykyşyna we aňladýan manysyna soňky döwürlerde-de köp 
üns berlip, VIIIewropa, orus, türk we sowet alymlary ol hakda onlarça 
çaklamalary öňe sürdüler. Olaryň käbirini ýatlap geçeliň. Fransuz alymy 
Ž. Deni we wengr alymy L. Ligeti türkmen sözüne “arassa türkler”, 
türk taryhçysy Neşri “türk iman”, ýagny “musulman dinini kabul eden 
türkler”, türk dilçisi professor Faruk Sümer “öz türk”, ýagny “türki 
halklaryň özeni”, “esasy türk” ýaly düşündiriş berýärler. Orus alymy 
I.F. Blaramberg 
türkmen
sözüni “ok we ýaý” manysyndaky 
tir-keman 
sözleriniň üýtgän görnüşi hasap edýär. Bu pikiri türkmen alymy Ahmet 
Bekmyradow hem goldaýar.
Dürli çeşmelerde 
türkmen
sözüniň 
türk men
, ýagny “men 
türkdürin”, 
türk koman
, ýagny “koman türkleri” ýaly düşündirişine-de 
duş gelinýär. Bu sözüň manysy barada başga hili pikirler hem köp.
Biz türkmen sözüniň manysy barada geçen asyrda türki halklaryň 
taryhy barada iş ýazan belli orus alymy H.A. Aristowyň, wengr alymy 
Wamberiniň, sowet alymlary Tumanowiçiň. D. Ýeremeýewiň. A.A. 
Roslýakowyň we beýlekileiň pikirini dogry hasaplaýarys. Bu alymlar 
türkmen sözüni iki bölege bölýärler: türk we men.
Türk sözi türki dillerde gepleýän halklaryň ählisine degişli umuma 
atdyr. Bu barada biz Türk diýen makalada giňden gürrüň edipdik.

---

217
Türkmen sözüniň