Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

4. Qosımsha sırtqı ta`sirlerdi ta`rtipke salıw. Ha`r  qanday tovar ha`m xızmetler 

islep  shıg`arıw  protsessinin`    tikkeley  islep  shıg`arıwshı  ha`m  tutınıwshı 

bolatug`ını belgili. Lekin sonday islep shıg`arıw protsessleri de bar bolıp, olar islep 

shıg`arıwshı  ha`m  tutınıwshıg`a  baylanıslı  bolıp  qalmay,  ba`lki  bul  protsesske 

tikkeley  baylanıslı  bolmag`an  u`shinshi  ta`repke  de  ta`sir  etedi.  Mısalı,  zavod 

morısınan shıg`ıp atırg`an tu`tin, bull zavodtag`ı o`ndirislik protsesske hesh qanday 

qatnası  bolmag`an,  zavod  a`tirapında  jasap  atırg`an  xalıqtın`  densawlıg`ına  ta`sir 

etedi.  Bul  jag`day  ekonomikada  qosımsha  ta`sir  dep  aytıladı.  Bunday  sırtqı 

ta`sirdi  de  ta`rtipke  salıw  ma`mlekettin`  moynına  ju`klenedi.  Eger  sırtqı  ta`sir 

unamsız  bolsa  ,  onda  onın`  aldın  alıw  ila`jları  ko`riledi.  Eger  unamlı  bolsa,  onda 

bunı  islep  shıg`arıw  qollap  –  quwatlanadı.    Ma`selen,  ma`mleket  a`tira  –  ortalıtı 

---

 

 

 

43

pataslap,  ta`biyatqa  unamsız  ta`sir  ko`rsetiwshi  ka`rxanalarg`a  jariyma  ha`m 

salıqlar  belgileydi,  bilimlendiriwdi  rawajlandırıp,  pu`tkil  ekonomikag`a  unamlı 

ta`sir ko`rsetiwshi mekemelerge bolsa finans-lıq jen`illikler beredi.