Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

kepillik beriw. 

     Ma`mleket  o`zinin`  bul    wazıypaların  orınlay  otırıp,  ekonomikanı  to`mendegi 

usıllar arqalı retlestirip otıradı: nızam shıg`arıw, salıq salıw, subsidiyalar beriw 

ha`m  kredit  arqalı.  Bul  jumıslar  menen  ma`mlekettin`  ayrıqsha  sho`lkemleri 

(nızam shıg`arıwshı, atqarıwshı t.b.)  shug`ıllanadı. 

    Ma`mleket  menshik  ha`m  isbilermenlik  qatnasıqları,  finans  -  kredit  xızmetleri 

sıyaqlı  jumıslardı  rawajlandırıw  boyınsha  ha`r  qıylı  nızamlar  shıg`arıp 

---

 

 

 

29

ekonomikanı  retlestirip  baradı.  Qabıl  etilgen  nızamlar  ha`reketi  ma`mleketlik 

sho`lkemler ta`repinen qadag`alap barıladı. 

    Ma`mleket  salıqlar  arqalı  da  ekonomikanı  retlestiredi.  Salıqlar  ma`mleketlik 

byudjettin`    da`ramatlar    bo`legin  toltırıw  menen  sheklenbey,  o`ndiristin`  o`siwin 

yamasa  qısqarıwın  ta`miyinleydi.  Salıqlardın`  mug`darı  ekonomikalıq  jag`day-

larg`a qarap o`zgerip turadı. 

     Ma`mleket  ekonomikanı    retlestiriwge  byudjet    qa`rejetleri    arqalı  da    erisedi. 

Bul protsess  subsidiya beriw arqalı a`melge asırıladı.  

    Subsidiya  -  bul  ma`mleketlik  byudjetten    isbilermenlerge  anıq  maqset  jolında 

jumsaw  ushın  beriletug`ın  qarjılar.  Subsidiya  ma`mlekettin`  finanslıq  ja`rdemi 

bolıp,  byudjetke  qaytarıp  berilmeydi.  Subsidiyalar  arqalı  ma`mleket  ka`rxana-

lardın`  finanslıq  jag`dayların  jaqsılaydı.  Subsidiya  finanslıq  sanatsiya  quralı 

sıpatındı a`hmiyetli rol` atqaradı. 

    Sanatsiya  -  bul  firmalardı  bankrotlıqtan  qutqarıw  maqsetinde,  olardı  finanslıq 

salamatlastırıw.  Sanatsiya    ma`mleket  ekonomikası  ushın  a`hmiyetli  bolg`an 

firmalarg`a beriledi. 

   Ma`mleket  bajı  to`lemleri  ha`m  eksport  litsenziyaları  arqalı  da  ekonomikag`a 

ta`sir etedi. Đmport ushın bajı to`lemlerin joqarılatıp, ma`mleket ishki bazarg`a sırt 

el  tovarlarının`  keliwin  sheklep,  olardın`  ba`seki    gu`resinen  milliy  bazardı 

qorg`aydı.  

   Mısalı, AQSh hu`kimeti o`zinin`  avtomobil`  sanaattın  qorg`aw ushın Yaponiya  

avtomobil`lerine ko`p mug`darda bajı  to`lemlerin belgilegen. 

    Eksport litsenziyaları bazardın`  ken`eyiwin bildiredi. Eksport  o`sse ma`mleket-

ke  keletug`ın  valyuta  tu`simi  ko`beyedi.  Kelip  tu`sken  valyuta  ekonomikanı 

bekkemlewge xızmet etedi. 

    Sonday-aq ma`mleket ekonomikag`a kredit sisteması arqalıda ta`sir etedi. Bunda 

ssudag`a  beriletug`ın  aqsha  mug`darın  o`zgertiw  ushın  protsent  quralınan 

paydalanıladı.  Kredit  qatnasıqlarında  Oraylıq  bankler  Oraylıq  rezerv  ssiteması 

wazıypasın atqaradı. Ma`mleket kreditke bolg`an talap ha`m usınıstı oraylıq rezerv 

sisteması arqalı o`zgertedi. 

---

 

 

 

30

     Bazar    ekonomikasına  o`tiw  da`wirinde  O`zbekstanda  ma`mleket  bas    refor-

mator  sıpatında  ekonomikanın`  barlıq  tarawlarında  ekonomikalıq  reformalardı  

izbe  -  izlik  penen  a`melge  asırıp  atır.  Reformalardın`  tiykarg`ı  maqseti    ekono-

mikanı turaqlastırıw ha`m xalıqtın` sotsiallıq turmıs  da`rejesin ko`teriwden ibarat.