Baxtiyor mengliyev



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/227
Sana31.10.2020
Hajmi1,62 Mb.
#50920
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   227
Bog'liq
B.Mengliyev-Hozirgi o‘zbek tili (darslik)

IKKINCHI FASL 
 
FONETIK-FONOLOGIK SATH 
 
8-§. Fonologiya va uning o‘rganish obyekti 
 
Tayanch tushunchalar 
til  sathlari,  lison,  nutq,  lisoniy  sath,  nutqiy  sath,  til  birligi, 
lisoniy birlik, nutqiy birlik 
O‘zlashtiriladigan tushunchalar 
fonetika,  tovush,  nutq  tovush,  tovushning  akustik  jihati, 
tovushning  fiziologik  jihati,  tovushning  sotsial  jihati,  fonema, 
fonetik  paradigma,  bir  o‘lchovli  ziddiyat,  ko‘p  o‘lchovli  ziddiyat, 
muntazam ziddiyat, ajralgan ziddiyat 
 
Nutqimizdagi  har  bir  so‘z  o‘z  fonetik  “to‘n”iga  ega.  Garchi 
alohida  olingan  tovush  hech  qanday  ma’no  anglatmasa-da,  u 
ma’noli  til  birliklarining  tashqi  tomonini  tashkil  etib,  ularni 
eshitiladigan  tusga  kiritadi.  Og‘zaki  nutqda  eng  asosiy  til  birligi  – 
so‘z  va  tovush.  Boshqa  hodisalar  so‘z  ma’nosini  ro‘yobga 
chiqarish  uchun  xizmat  qiladi.  So‘z  ma’no  ifodalasa,  tovush  uni 
tinglovchiga  yetkazadi.  Tovushning  tinglovchiga  so‘z  qiyofasiga 
solib ma’noni yetkazishi uning sotsial tomonidir.  
Tovushning  hosil  bo‘lish  o‘rni,  eshitilish  va  ma’no  farqlash 
tomonlari  mavjud.  Tovushning  fiziologik  (artikulyatsion)  va 
akustik  (eshitilish)  tomoniga  doir  xususiyatlari  faqat  tilshunos 
uchun ahamiyatli. Ma’no farqlash jihati esa so‘zlashuvchilar uchun 
ahamiyatli bo‘lib, ular bundan ongsiz ravishda foydalanadilar.  
Nutq  tovushi  ilk  til  birliklaridandir.  Inson  tili  vositasida  paydo 
bo‘lgan  dastlabgi  biologik  tovushlar  evolyutsiya  natijasida  inson 
tafakkuri rivojlanib borishi bilan sotsial (so‘z hosil qiluvchi, ma’no 
farqlovchi) tovushga aylanib borgan. Tillarning paydo bo‘lishidagi 
fonetik  nazariyalar  bejiz  emas.  Albatta,  bunda  masalani  tillarning 
emas,  balki  so‘zlarning  paydo  bo‘lishi  tarzida  qo‘yilishi  mavjud 
nazariyalarning barchasi to‘g‘ri ekanligini ko‘rsatadi. 
 
82



Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish