Baxtiyor mengliyev


-§. Yasama so‘zlarning leksemalashuvi



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet170/258
Sana17.01.2022
Hajmi1,62 Mb.
#381064
1   ...   166   167   168   169   170   171   172   173   ...   258
Bog'liq
Baxtiyor mengliyev

13-§. Yasama so‘zlarning leksemalashuvi 
 
Tayanch tushunchalar 
lison,  nutq,  lisoniy  birlik,  nutqiy  birlik,  leksema,  so‘z,  qolip, 
hosila 
O‘zlashtiriladigan tushunchalar 
lisoniylashuv, ixtisoslashish, soddalashish, tublashish 
 
Nutqiy  yasama  so‘zlarning  lisoniylashuvi. 
Lisoniy  birliklar, 
qanday bo‘lishidan qat’i nazar, nutqiy birliklar asosida shakllanadi. 
Shuningdek, tilshunoslarning lisoniy birliklarni ajratishi, tavsiflashi 
ham nutqiy birliklarga asoslangan holda kechadi. Masalan, [a] unli 
fonemasining  mohiyati  sifatida  qaraluvchi  “lablangan”,  “quyi 
keng” belgilari nutqdagi (a) tovushlarini kuzatish, ulardagi har bir 
qo‘llanishda takrorlanadigan bir xil belgilar ajratib olinib, nutqdagi 
boshqa hodisalar – tovushlar, qo‘shimchalar, so‘zlar ta’sirida hosil 
bo‘ladigan,  lekin  doimiy  bo‘lmagan,  sharoit  bilangina  bog‘liq 
xususiyatlar 
e’tiborga 
olinmaydi. 
Masalan, 
tovushning 
cho‘ziq/qisqaligi, 
qattiq/yumshoqligi, 
yo‘g‘on/ingichkaligi, 
baland/pastligi  kabi  qator  belgilar  nutq  sharoiti  bilan  bog‘liq 
o‘tkinchi  xususiyatlardir.  Ana  shunday  beqaror  va  o‘zgaruvchan 
jihatlar lisoniy birliklardagi umumiyliklarni tiklashda soqit qilinadi. 
125


Shu  tarzda  lisoniy  birlik  tiklanadi.  Barcha  lisoniy  birliklar 
mohiyatini ochish jarayoni shunday kechadi. 
Til  taraqqiyoti  davomida  ming  yillar  davomida  ham  yangi 
fonema,  morfema  yoki  qolip  hosil  bo‘lmaydi.  Lekin  tilning  eng 
o‘zgaruvchan,  borliq  bilan  eng  zich  bog‘langan  leksika  sathida 
yangi so‘zlar paydo bo‘lib, lisoniy sathdan peshma-pesh o‘rin olib 
boraveradi.  Masalan,  boshqa  tildan  o‘zlashayotgan  so‘zlar 
qo‘llanish  darajasi  ma’lum  me’yorga  yetgach,  lisoniylashadi. 
Mukammal  lug‘atlar  til  lisoniy  leksikasini  o‘zida  aks  ettiruvchi 
xazinadir. 
 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   166   167   168   169   170   171   172   173   ...   258




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish