Baxtiyor mengliyev

A.Erkayev. Tafakkur erkinligi. – Toshkent: Ma
’
naviyat, 2007
 
122

---

aloqador  bo‘lmagan  kontekstual  hodisalar  bilan  «boyitilgan», 
nutqda  voqelanish  uchun  shakllantirilgan  bo‘ladi.  Leksemaning 
«boy»ligi  «o‘ziniki»dir.  So‘z  esa,  aytilganidek,  o‘z  asosidagi 
leksemaga tegishli bo‘lmagan boshqa nolug‘aviy omillar – fonetik, 
morfologik,  sintaktik  uslubiy  mohiyatlar  hamda  nolisoniy  hodisa 
zarralarini  biriktirib,  o‘ziga  tegishli  bo‘lmagan  hodisalar  hisobiga 
«boyiydi».  
 
Mantiqiy mushohada uchun 
Birlashtiruvchi belgisini toping: 
1)kitob, ma’rifat, vatan... 
2)suv, tog‘, ish, qara...  
Qatorni davom ettiring va tushuntiring. 
 
Aytilganlar  asosida  leksema  va  so‘zga  shunday  ta’rif  berish 
mumkin. Leksema – ma’lum bir til jamiyati a’zolari ongida tayyor, 
umumiy  va  majburiy,  shakl  va  ma’no  birligidan  iborat, 
yaxlitlangan,  borliqdagi  harakat,  narsa-predmet,  belgi,  miqdor 
kabilarni 
bildiruvchi 
tushunchalar 
va 
munosabatlarni 
ifodalaydigan,  nutqda  so‘zlarni  va  grammatik  qo‘shimchalarni 
biriktiradigan  lisoniy  birlik.  Leksema  va  so‘z  yasash  qoliplarining 
nutqda  reallashgan  aniq  shakl  va  ma’noga  ega  bo‘lgan  muayyan 
ko‘rinishi – so‘z.