|
3. Sug'urta tashkilotining daromad va xarajatlari tarkibi bo'yicha yuqorida bildirilgan fikr-mulohazalarga asoslanib, uni aniqlash bo'yicha quyidagi uslubiyatni taklif etamiz:
SM = SMs + SMqs + O'MZo' (1),
Bu yerda: SM- ishlab topilgan sug'urta mukofotlari summasi;
SMs - bevosita sug'urtalash bo'yicha sug'urta mukofotlari summasi;
SMqs - qayta sug'urtalash bo'yicha sug'urta mukofotlari summasi;
O'MZo' - o'zlashtirilmagan mukofotlar zaxirasining o'zgarishi.
UNz = Nz + Nvt (2),
Bu yerda: UNz - ko'rilgan zararning umumiy netto qismi;
Nz - ko'rilgan zararning netto qismi;
Nvt - qayta sug'urtalash bo'yicha vositachilik to'lovlarining netto qismi.
Nz = SM - SQs - (SQqs -SQqsq ) (2.1),
Bu yerda: SQs - to'langan sug'urta qoplamalari;
SQqs - qayta sug'urtalash bo'yicha to'langan sug'urta qoplamalari;
TSQqsq - qayta sug'urtalash shartnomalariga ko'ra, qayta sug'urtalovchilar tomonidan to'langan sug'urta qoplamalari.
Nvt = VTqs + VSqs (2.2),
Bu yerda: VTqs - qayta sug'urtalash bo'yicha vositachilik to'lovlari;
VSqs - qayta sug'urtalash bo'yicha vositachilik siylovlari.
Tsx = UNz -(Yuk+SMqsrr+SQs+VTqs+Zm+SQqs) (3)
Bu yerda: Tsx - sug'urta xizmatlarining tannarxi.
Yuk - sug'urta ishini yuritish xarajatlari;
SMqsrr - qayta sug'urtalash va retrotsessiyaga o'tkazilgan risklar bo'yicha hisoblangan sug'urta mukofotlari;
VTqs- vositachilik to'lovlari va brokerlik siylovlari, qayta sug'urtalash tantemlari va yig'imlari;
Zm - zaxira fondiga o'tkazilgan mablag'lar.
YaD(Z) = D(Z)af ± D(Z)bf (4),
Bu yerda: YaD(Z) - yalpi daromad yoki zarar (soliq to'langunga qadar bo'lgan daromad yoki zarar);
D(Z)af- asosiy faoliyatdan olingan daromad yoki zarar;
D(Z)bf - boshqa faoliyatdan daromad yoki zarar.
D(Z)af = Ns ± Nz ± Nvt ± Yuk - DX (4.1),
Bu yerda: Ns - sug'urta mukofotlarining netto qismi;
DX - davr xarajatlari.
D(Z)bf =Dbf-Xbf (4.2),
Bu yerda: Dbf - boshqa faoliyatdan daromadlar;
Xbf - boshqa faoliyatni amalga oshirish uchun qilingan xarajatlar.
Sug'urta tashkiloti daromadi(foydasi)ni aniqlashning keltirilgan uslubiyatini joriy etish masalasiga (7-jadval) to'xtaladigan bo'lsak, bu borada sug'urta ishini amalga oshirish xarajatlariga kiritilgan sug'urta xizmatlarni tashkil etish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to'g'risidagi yangi Nizomni ishlab chiqish zaruriyati yuzaga keladi.
Taklif etilayotgan uslubiyatga ko'ra, keltirilgan ma'lumotlarda ishlab topilgan sug'urta mukofotlari summasi 1232223,0 bo'lgan bo'lsa, shundan 910786,8 bevosita sug'urtalash mukofotlari, 6741,1 qayta sug'urtalash bo'yicha mukofotlari va nihoyat, 314695,1 so'mini o'zlashtirilmagan mukofotlar summasi tashkil etgan.
To'langan sug'urta qoplamalari 1188750,1 qayta sug'urtalash shartnomalariga binoan qoplama to'lovlari bo'yicha zararlar 506,3; ko'rilgan zararlarning netto qismi 1189256,4; qayta sug'urtalashga qabul qilingan shartnomalar bo'yicha hisoblangan vositachilik to'lovlari 840,8; qayta sug'urtalash bo'yicha vositachilik to'lovlarning netto qismi 840,8; sug'urta ishini yuritish xarajatlari 5136,5; hisoblangan vositachilik hamda brokerlar siylovlari, qayta sug'urtalash tantemlari va yig'imlari 321,4; zararlarni qoplash zaxirasiga o'tkazilgan mablag'lar 1153961,8 ming so'mni tashkil qilgan.
Keltirilgan ma'lumotlarga asoslangan holda sug'urta xizmatini ko'rsatishdan tushgan yalpi foydani aniqlash uchun ishlab topilgan mukofotlarning netto qismi (1232223), ko'rilgan zararlarning netto qismi (1189256,4), qayta sug'urtalash bo'yicha vositachilik to'lovlarning netto qismi (840,8) yig'indisidan sug'urta ishini yuritish xarajatlari (5136,5), davr xarajatlari (226235,7), xizmat ko'rsatuvchi ishlab chiqarish va xo'jalik xarajatlari jamisini ayirish orqali asosiy faoliyatdan olingan foyda (189246,4 ming so'm) hisoblab topiladi. Shundan so'ng, investitsion-moliyaviy faoliyatdan olingan daromad va xarajatlar yig'indisini qo'shish orqali balansdagi (25096,9 ming so'm) foyda summasi aniqlanadi.1-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
