Basqarılatuǵın jer astı eritiwde agentti jetkizip beriw sxeması ózgertirilgende tuwrıdan-tuwrı aǵıs usılı qollanıladı

2CO + O2 = 2CO2 + 56 450 J
Jer astı gaz genjeratorlarınıń dizayni jarılıw hám gaz shıǵarıw qudıqların óz ishine aladı, olar gidravlik jarılıw yamasa filtratsiya aynıwı menen baylanısadı. Sonnan keyin, olar kanaldı órt úyreniwge kirisiwediljer. Onıń ushın bir neshe qudıqlarǵa hawa quyıladı hám dáslepki keptiriwden keyin qudıqlardan birine portlatish toqtatıladı hám kómir qatlamı janadı. Gaz genjeratorlarınıń zarba hám túsiw boylap ólshemljeri olardıń ónimliligi hám gaz sapasına baylanıslı.
Jarılıw qudıqlarınıń diametri 250-300 mm, gaz shıǵarıw qudıqlarınıń diametri keminde 300-400 mm. Qudıqlar arasındaǵı aralıq kómirdi gazdan shıǵarıw dárejesinden saylanadı. Gaz shıǵarıw qudıqları ushın ol 50 den 60 m ge shekem.
Jer astı gazlawtırıw stansiyasınıń texnologiyalıq sxeması quramına to‘rtta sex – kompressor, gaz genjeratorı, gazdı tazalaw hám sawıpıw, gazdı tasıw kiredi.
Kómirdi jer astı gazlawtırıw procesine tásir etiwshi faktorlardıń ulıwma túrli-tumanlıǵı arasında tiykarǵı orınlardan birin kán-geologik faktorlar iyeleydi. Bularǵa tómendegiljer kiredi:
1. Quwat - kómir qatlamı qalıńlıǵınıń asıwı qaptal jınıslardı qizdırıw ushın salıstırma ıssılıq joǵatilishini kemeytiw arqalı jer astı gazlawtırıw procesi indeksine unamlı tásir kórsetedi.
2. Kúl quramı - kómirdiń kúl quramınıń asıwı CCGT dıń kaloriya ma`nisin hám kómir rezjervlarining gazsızlanish dárejesin pasaytiradi.
3. Dúzeliw múyeshi - qıysıq hám tik túsiwde texnologiyalıq process tayın kómir rezjervlari ushın etarlicha joqarı tikleniw koefficiyenti menen turaqlılaw boladı.
4. Kómir qatlamınıń dúzilisi - ótkezgishliktiń tómenlewi menen qudıqtı jabıw hám gazlawtırıw procesi jamanlasadı.
5. Tektonik buzılıwlar - CCGT procesin tayarlaw hám ótkjeriwdi qıyınlastıradı, jarılıw hám gaz aǵıwın asıradı, gazdıń ıssılıq ma`nisin pasaytiradi, sonıń menen birge, buzılıw zonasında órt júziniń aldınǵa jılısıwın toqtatıwǵa alıp keliwi múmkin.
b. Kómir qatlamın suwǵarıw - gazlawtırıw zonasına jer astı suwining artıqsha aǵımı menen, suwdiń jılıwı hám puwlanıwı sebepli ıssılıq joytıwları artadı. Kómirdiń tábiy gaz ótkezgishligi qanshellilik joqarı bolsa, oksidleniw hám qaytarılıw reakciyaları processljeri sonshalıq tez baradı.
7. Jer astı suwi basımınıń úlkenligi - órt filtrlew qudıqların ótkjeriwdiń basımı hám rejimljerin belgileydi.
8. Jer maydanınıń háreketleniwi - qalıń tik qatlamlar hám salıstırǵanda sayız kánljerdi gazlawtırıw processinde jer astı gaz genjeratorlarınıń gjermetikligi gaz menen toldırılǵan boslıq ústindegi tas massasınıń deformatsiyalanishi processinde aynıwı múmkin.
HIDROMINING
Qudıqlı gidravlik islep shıǵarıw (SHD) - qattı paydalı qazilmalardi jer astından Qazip alıw usılı, bul minjeraldı gidromexanik tásir arqalı payda bolǵan orında jıldam jaǵdayǵa keltiriw jáne onı jer maydanına shlak formasında shıǵarıwǵa tiykarlanǵan.
Qudıqlardı gidravlik Qazip alıwdıń tiykarǵı texnologiyalıq processljeri tómendegiljerden ibarat : qudıqlar járdeminde konni ashıw, suwdiń basımlı aǵımı (drenajlangan yamasa suw basqan tazalaw maydanında ) menen gidravlik joq etiw (qaralaw ), bólekleniw hám wayran etilgen massanı tjereńliktegi shlakka ótkjeriw., quyma tjereńden pulpani qabıl etiwshi qudıqqa (isleytuǵın ) tasıw (tartısıw yamasa basım ). Jer maydanına atala kótjeriw, bayıtıw, bayıtıw qaldıqların saqlaw, qayta islengen suwdı tazalaw hám suw menen támiyinlew, tas basımın baqlaw.
Qudıq gidravlikasi islep shıǵarıw kárxanasınıń tiykarǵı texnologiyalıq sxeması suwretde kórsetilgen. 3.

3-súwret - Qudıq gidrotexnikalıq islep shıǵarıw kárxanasınıń sxematik diagramması : I - qudıq gidravlik islep shıǵarıw bólimi; II - tirekljerdi juwıw jolı menen motorlı qayta islew bólimi; III - bayıtıw bólimi
Qudıqlı gidravlik Qazip alıw geotexnologik rawajlanıwdıń ǵárezsiz usılı retinde hám qumli-saz hám saz kanlerin ózlestiriwde keyingi jer astı juwıw menen birgelikte qollanılıwı múmkin.
Tábiy ótkezgishligi jetkilikli bolmaǵan paydalı qazilma konida óz-ózinen juwıw natiyjeliligin asırıw ushın SHD usılı járdemshi (tayarlaw ) usılı retinde qollanılıwı múmkin.
SRS kárxanası tómendegiljerdi óz ishine aladı : burawlanǵan qudıqları hám qısılǵan hawa, basımlı suw hám 3-pulpa gidrotransportini bazaǵa jetkizip beriw ushın trubalar jatqızılǵan poligon; tazalaw suw saqlaǵıshı, nasos hám kompressor stansiyaları, elektr podstansiyasi hám basqa járdemshi xızmetljer.
SHD usılında Qazip alıw texnologiyası degende waqıt hám mákan menen baylanısqan rudani joq etiw hám juwıw boyınsha islep shıǵarıw opjeratsiyaları kompleksi túsiniledi. Olardı ámelge asırıw izbe-izligi SHD usılınıń texnologiyalıq sxeması bolıp tabıladı.
Taw-kán kamjerasın islep shıǵıw usılları gidromonitor aǵımınıń baǵdarı hám joq etilgen rudani tarqatıw úskenesiniń assimilyatsiya qılıw ushın jetkizip beriw sxemasında parıq etiwi múmkin:
• kjeri soyıw - buzıwǵa qaratılǵan aǵımdıń baǵdarı juwıw nozulining baǵdarına tuwrı kelmese;
• o'tkinchi soyıw - olar tolıq yamasa bólekan uyqas kelip;
• gidromonitorning qaptal nozullarining aǵısları ruda qatlamın o'tkinchi soyıw menen joq etkende jáne onı pulpa kótjeriwshi mexanizmdiń sıpalishiga shekem yuvganda, aldınǵı so'rg'ichlarning aǵısları bolsa kjeri soyıw menen qatlamdı rawajlantirsa, kombinatsiyalanǵan soyıw.;
• Kombinatsiyalanǵan so‘yish – birinshi náwbette eki qo‘shni kamjeralar kiyatırǵan yamasa qo‘shma so‘yish, so‘ngra o‘tish yo‘li menen qayta islengende kamjeralararo ústinljer islenedi hám kamjera tuprog‘i tazalanadı.
SRS texnologiyası tiykarınan tómendegiljerdi óz ishine aladı :
- tolıq razvedka hám sirtni joybarlawdı ámelge asırıw ;
- qatlam tagida jaylasqan jınıslarǵa diametri 250-500 mm bolǵan Qazip alıw qudıqların burawlaw jolı menen konni ashıw ;
- suw, qısılǵan hawa, elektr enjergiyasın jetkizip beriwge tayarlıq jumısları ;
- rudani suw aǵımı menen joq etiw jáne onı shlak formasında júzege shıǵarıw ;
- qabıl etiwshi bunkjerljerge gidrotransport
.