Баскетболчиларни маънавий иродавий ва психологик тайёргарлиги

Хулоса ва таклифлар.

Спортчиларда маънавий-иродавий хислатларни машғулотлар жараёнида тарбиялаш керак. Спортчилар орасидаги муносабатлар ўзаро мувофиқ бўлишини талаб қилиш керак. Ўйинчилар томонидан ўз жамоадошлари ва жамоага нисбатан йўл қўйилган ҳар қандай қўполлик, ножўя ҳаракатни эътиборсиз қолдирмаслик лозим. Ўқувчиларга мусобақа пайтида ўз рақибларига тўғри муносабатда бўлишни ўргатиш керак. Айниқса, хорижий спортчиларга нисбатан тўғри муносабатда бўлишни ўргаиш муҳим аҳамиятга эга.

А.С.Макаренко айтганидек, рақиб кучига нисбатан ҳурмат ҳиссини тарбиялаш, ютуқлар ва мағлубиятларга нисбатан хотиржам муносабатда бўлишни ўрганиш керак. Мусобақада ғалабага эришиш учун юқори спорт кўрсаткичлари бўлган ҳолда нафақат, спортчининг жисмоний, техник жиҳатдаги тайёргарлиги, шунингдек, унинг иродаси ҳам ҳал қилувчи роль ўйнайди. Спортчи иродаси муайян хислатлар билан таърифланади: мақсад сари интилиш, қатъийлик, жасорат, саботлилик. Мураббий ўз шогирдларининг камчиликларини билиши зарур. Баъзи мураббийлар ўқувчилари ҳақида ҳаддан ташқари кўп ғамҳўрлик қилишади, бу эса спортчида иродавий хислатларни тарбиялашда жиддий камчилик ҳисобланади. Ёш спортчининг ҳар бир қадами, ҳаракати назорат қилинади, йўналтирилади. Старт олдидан мураббий спортчиларга кучини бўлажак беллашувга сафарбар этиш учун диққат-эътиборини бир жойга тўплашга имкон бериш ўрнига, уларга насиҳат бера бошлайди. Ваҳолангки, бўлажак мусобақа тантанаси бўйича барча зарурий кўрсатмаларни беллашув арафасида тушунтириб, керакли хулосалар чиқаришни спортчини ўзига ҳавола қилиш керак. Тажрибали мураббийлар айнан шундай йул тутишади ва зарурий тайёргарликни стартдан 2-3 кун олдин тугатишади.
Албатта, мусобақа куни ҳам мураббий айрим насиҳатлар бериб, ёш спортчини тинчлантириши ёки унга далда бериши мумкин. Лекин, асосий психологик тайёргарлик олдин ўтказилиши керак.
Мураббий фикрлари, ҳатти-ҳаракатлари, фаолияти ва бутун ҳаёти ёш спортчилар онгида катта таассурот қолдиради. Мураббий ўз касбини чин дилдан севиши, ўз ишининг моҳир устаси бўлиши керак, ўзига ва спортчиларга нисбатан талабчан бўлиши, кучли ирода эгаси, матонатли, қатъиятли, софдил, интизомли, виждонли, маънавий жиҳатдан ҳалол инсон бўлиши лозим.
Мураббий ўз шогирдлари учун ҳар соҳада ибрат бўлади. Агар мураббий ёш спортчининг бирор ҳаракатини нотўғри, ноҳақ баҳоласа, шу ўйинчини унга бўлган ишончи ва ҳурматини йўқотади.