Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Турор Рисқулов 
Туркистон. 1923 йил 19 декабрь.
1920–1924 йиллар
“... Маориф ва матбуот. Бухоро ўлкаси ҳар вақт 
илм ва маърифат бешиги бўлмоғи билан фахр қилур 
эди. бурун вақтда чиққан олимлар биргина руҳоний-
лар эмас, табиблар, муаррихлар, шоирлар ва муҳан-
дисларимиздан дунёда яшаган кўп халқлар ибрат олар 
эдилар. Бизнинг мадрасаларимиз вақти билан Макка 
ва Мадина каби атрофдаги халқларни ўзига жалб қи-
лар эди.
Амирлар усули идораси ва беклар ҳокимияти 
вақтида бу маориф чашмаларидан ҳеч нарса қолмади... 
Ўтган вақт билан ҳозирги вақт орасидаги фарқни душ-
манларимиз ҳам мушоҳада қилсалар бўлур. Мамлака-
тимиздаги ибтидоий мактабларда дорулмуаллимин-
ларда ўқиганлар сони ўн мингларча ҳисоб қилинадир.
Озми кўпми замонга яраша муаллимларимиз мав-
жуд. Ўқув ва ўқитув асбобларимиз ҳозир. 300 га яқин 
талабаларимиз хорижий мамлакатлардаги ибтидоий ва 
ўрта мактабларда ўқимоқдалар.
Бу тарафдан келгусимизни таъмин қилмоқ учун 
мумкин бўлган чоралар кўрилмоқдадир. Фақирлиги-
мизга қарамасдан янги мактаб бинолари ҳозирлан-
моқдадир. Ўрта Осиёда мисли бўлмаган театру биноси 
мавжуд. Ёшларимизнинг бу йўлдаги қозончлари кўз 
олдирадир.
Халқни анвар қилатурган қироатхона, клублар ҳар 
бир шаҳримизда бордур. Булар билангина кифоялан-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

65
масдан 30–40 ёшгача келган саводсизларимиз учун 
кечки хат-савод курслари кўпаймоқдадир.
Матбуотга Амир замонида йўл берилмади. Инқи-
лобнинг бошидан буён кундан кун халқ рағбати орт-
ган газеталаримиз чиқиб келадир. Давлат нашриёти-
миз томонидан нашр қилинган китоблар оз ва керак 
миқдорда бўлмаса ҳам янги асослар деб ҳисоб қил-
моққа тўғри келадир. Халқимиз ўртасидаги хат-савод-
сизлик битиб маданий юксала бошламоғимиз шубҳа-
сиздир. ...
Ишимиз тўғри, йўлимиз ойдин ва муваффақият 
бизнинг тарафдадир. Биз бунга ишонамиз”.