Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Аҳматжон (Ёқубов) 
Туркистон. 1923 йил 9 февраль.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

47
Четга кўпроқ ўқувчилар юбориш керак
22 йил ўқиш мавсумида Тошкентда ташкил этил-
ган “Кўмак” уюшмасининг ташаббуси, Туркистон ҳу-
куматининг кўмаги, Бухоро жумҳуриятининг ғайрати 
ва Шўролар Руссиясининг соясида Туркистон ва Бухо-
родан 70 га яқин ўқувчи Германияга кетган эди.
Германияда Россиянинг 10000, япониянинг 4000, 
Туркиянинг 3000, ҳатто, Хитойнинг 3000 талабаси бор 
экан...
Мана бу ҳисобга қараганда 12 млн нуфусга молик 
Туркистонимиздан 70 гина талабанинг бўлиши ҳеч 
вақтда бизни қаноатлантира олмайдур. Ҳаракат қи-
либ келғуси йилларда Оврупонинг ҳар бурчагига 70 
минглаб талабалар юборишимиз керакдир. Бизнинг 
дўхтуримиз, адибимиз, муаррихимиз, техникимиз, 
файласуфимиз ва ҳаказо улуғ ишчиларимиз йўл бо-
шлағувчиларимизни ўз ичимиздан чиқаришимиз ло-
зимдир. Тажрибалик дўхтирларимизнинг йўқлигидан 
элимизнинг буюк қисми қўрқинчли юқумлик касалли-
клар билан дунёга вақтсиз видоъ этмоқдалар.
Тарбия йўсунини билмаганимиз учун янги туғил-
ган болаларнинг 30–40 фоизи ўлиб кетадир. Тошкент-
нинг ўзида бизга қараганда озгина бўлган Оврупо-
ликларнинг 100 га яқин дўхтурлари бор. Бизда бўлса 
соғни касал қилғучи, касални ўлдиргувчи 5–10 та но-
дон табибларимиздан бошқа ҳеч нимамиз йўқдир.
Бизда агрономлар йўқ. Боғ ва экин ишларимизда 
бўлган ихтисоссизлигимиз орқасида унадирган ҳоси-
лотнинг ўндан бирини ҳам ола олмаймиз. Оврупо ўз 
илми орқасида экинчилар ишларини жуда осон йўлга 
қўйгандир. Ғайри мунбит ерларни мунбит (ҳосилдор) 
қилиб юборадир. Юз кишининг ишлайдирган ерини 
ёлғиз бир киши ишлаб юз киши ишлагандек ҳосил 
оладир.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

48
Тегирмонимиз обжувозимиз, мойжувозимизга кел-
сак. Ҳозир ишлаш эмас уларни миллий музахоналар-
га қўйиб қўйгинимизда ота-боболаримизнинг қандай 
ваҳшийлик билан яшаганидан ибрат олишимиз керак 
эди. Лекин афсус... ҳамон биз ўзимиз ваҳшиёт даврида 
яшаймиз. Бутун ўлкамиздаги жувоз, тегирмонларимиз 
бир йилда ишлаб чиқарадиганини Оврупонинг бир за-
води бир кунда ишлаб чиқарадир.
Мамлакатнинг ҳаёти бўлган сув ишларимиз ҳам 
бизнинг жаҳолатимизга қурбондир. Оврупо сувсиз ва 
ғайримунбит ерларни ишга киритган бир замонда биз 
катта-катта дарёларимиздан баҳра ололмасдан ташна 
ҳолда яшаймиз. Оврупо минглаб одамларни ҳавода 
юритган чоғда биз ҳали Имоми Аъзам араваси билан 
нашъу наъмо қилмоқдамиз.
Бундай кўнгилсиз ҳолларни ҳозир ҳам сезмасдан 
кўр каби туришимиз энди уятдир.
Бизнинг табиий бойлигимизни четлар эмас, ўзимиз 
ишлашимиз керак ва бу йўлда ҳар ким маслаҳат қил-
сун, ўйласун. Ҳар бир маслаҳат, ўйлашнинг натижаси 
болаларимизни четга юбориб ўқитиш бўлиб чиқсун.