Barkamol insonni baholash testi (E. G‘.) Shaxs haqida umumiy tushuncha

Barkamol insonni baholash testi (E.G‘.)

1. 
   Shaxs haqida umumiy tushuncha
   

F.I.SH. __________________________________________

yoshi_______ o‘qish joyi____________________________

2. 
   Shaxsning yo‘nalganligi.
   

   №	Fazilatlar nomi	Kuchsiz	O‘rtacha	Kuchli	Juda kuchli
   1	2	3	4	5	6
   1.	Iymon e’tiqodlilik	1	2	3	4
   2	Sobitqadamlilik	1	2	3	4
   3	Hamiyatlilik	1	2	3	4
   4	Beg‘arazlik	1	2	3	4
   5	Haqgo‘ylik	1	2	3	4
   6	Kamtarlik	1	2	3	4
   7	Adolatlilik	1	2	3	4
   8	Insonparvarlik	1	2	3	4
   9	Fidoiylik	1	2	3	4
   10	Vatanparvarlik	1	2	3	4

3. 
   ‘‘Shaxsning umumiy xususiyatlari
   

   1	2	3	4	5	6
   1	Muloqotmandlik	1	2	3	4
   2	Tashabbuskorlik	1	2	3	4
   3	Harakatchanlik	1	2	3	4
   4	Zukkolik	1	2	3	4
   5	Sinchkovlik	1	2	3	4
   6	Mehnatsevarlik	1	2	3	4
   7	Qat’iyatlilik	1	2	3	4
   8	Qulaylilikka intiluvchanlik	1	2	3	4
   9	Mustaqillik	1	2	3	4
   10	O‘zini boshqaruvchanlik	1	2	3	4

4. 
   ‘‘Shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari
   

   1	2	3	4	5	6
   1	O‘zgalarning psixologik xususiyatlari va holatlarini tez ilg‘ashga qobillik.	1	2	3	4
   2	O‘zgalar ichki kechinmalari va hislarini o‘zinikiday qabul qilishga moyillik	1	2	3	4
   3	O‘zga kechinmalar xatti- harakatlari va xulq- atvorini tahlil etishga qobiliyatlilik	1	2	3	4
   4	O‘zini hayolan o‘zganing o‘rniga qo‘ya bilish uquvchanligi	1	2	3	4
   5	O‘zgalarning ‘Shaxsiy xususiyatlarini inobatga olgan holda ularga oqilona munosabat bildirishga layoqatlilik	1	2	3	4
   6	‘Shaxslararo munosabatlarni payqay oluvchanlik	1	2	3	4
   7	Ilg‘or tajribalarni oson uqib olishga zehnlilik	1	2	3	4
   8	Vaziyat qatnashchilari bilan umumiy til topishga zukkolik	1	2	3	4
   9	Shaxslararo muomalada Shaxsiy pozitsiyaga egalik	1	2	3	4
   10	Xulq, faoliyat va muomalada odoblilik	1	2	3	4

5. 
   Ijtimoiy ta’sir etuvchanlik
   

   1	2	3	4	5	6
   1	Boshqalar e’tiqodli kishilarga, o‘ziga xos omillarga va mantiqiy dalillashga ta’sir o‘tkazishga topqirlik	1	2	3	4
   2	O‘zining hissiyot va emotsiyasi bilan o‘zgalarga ta’sir etishga uquvchanlik	1	2	3	4
   3	Ishda va o‘qishda muvaffaqiyatga erishuvda o‘ziga ishonch uyg‘otuvchanlik	1	2	3	4
   4	O‘ziga va o‘zgalarga nisbatan talabchanlik	1	2	3	4
   5	Voqelikning muhim va nomuhim, ijobiy hamda salbiy tomonlariga xolisona baho beruvchanlik	1	2	3	4
   6	Tanqidiy fikrlarni mantiqan baholashga bo‘lgan qobillik	1	2	3	4
   7	Tanqidiy fikrlarga nisbatan beg‘arazlik	1	2	3	4
   8	Vaziyat va sharoitni to‘g‘ri chamalashda mantiqiy mukammallik	1	2	3	4
   9	Fikr almashishda nutqiy qobiliyatlik	1	2	3	4
   10	Milliy g‘oya va milliy mafkurasiga sadoqatlilik	1	2	3	4

6. 
   Tashkilotchilikka qobiliyatlilik
   

   1	2	3	4	5	6
   1	Tashkilotchilikka nisbatan ehtiyojni sezishlik	1	2	3	4
   2	Tashkilotchilik faoliyatini suiste’mol qilimaslik	1	2	3	4
   3	Faoliyat mohiyatiga mustaqil kira bilishlik	1	2	3	4
   4	O‘z zimmasiga javobgarlik va mas’uliyat tuyg‘usini olishlik	1	2	3	4
   5	Tashkilotchilik faoliyatini zavq-shavq bilan ado etishlik	1	2	3	4
   6	Tashkilotchilik jarayonida o‘zidan qoniqish xissini in’ikos qilishlik	1	2	3	4
   7	Tashkilotchilikni uddalashga bo‘lgan layoqatlilik	1	2	3	4
   8	Vaziyat va sharoitga nisbatan tashkilotchilikda muvaf-faqqiyatlilik yoki barqarorlik	1	2	3	4
   9	Tashkilotchilikda tezkorlik va samaradorlik sifatlarida uyg‘unlik	1	2	3	4
   10	Tashkilotchikda ijodiylik va aql zakovatlilik	1	2	3	4

7. 
   Tashkilotchilik qobiliyatining individual farqlari
   

1	2	3	4	5	6
1	Tashkilotchilikka nisbatan qobiliyatlilik: a) ko‘pgina faoliyat turlariga b) faqat yagona faoliyat turiga	1	2	3	4
2	Faoliyat ishtirokchilarining yosh davrlari bo‘yicha tashkilotchilik qo-biliyatida tafovutchalik a) o‘zidan katta yoshdagilarga b) o‘zining tengqurlariga	1	2	3	4
3	‘Shaxslararo munosabatga mutanosiblik a)distansiya (bevosita) shakliga b)kontakt (bevosita) ko‘rinishga v)har ikkalasi ham	1	2	3	4
4	Faoliyatni boshqarish uslubi bo‘yicha a) harakatli davomiy b) faol, jonli v) sustkash, hotirjam	1	2	3	4
5	Boshqaruv psixologiyasiga ko‘ra a) demokrativ b) liberal v) avtokrativ g) aralash	1	2	3	4

Barkamol (komil) insonni baholash testi biz tomonimizdan ishlab chiqilgan bo‘lib, u ettita blokdan tashkil topgandir. Har bir blok komil insonning muayyan fazilatlari va xususiyatlarini aniqlashga xizmat qiladi hamda o‘ziga xos funksiyani bajaradi. Yetti ta blokning beshtasi asosiy blok hisoblanib, ularning har qaysisi 10 tadan fazilat(xislat)ni qamragandir. Birinchi va yettinchi bloklar yordamchi deb nomlanib, o‘ziga xos murakkab tuzilishlarga ega bo‘lib, ‘‘Shaxsning individual xususiyatlari serqirraligini chuqurroq yechish uchun yordam beradi. Ushbu test 1995 yildan beri amaliyotga tatbiq etib kelinadi, xuddi shu boisdan uning ishonchliligi, validligi va reprezentativligi hech qanday shak-shubha yo‘q.

Test mohiyatidan joy olgan har bir vaziyat “Kuchsiz”, “O‘rtacha”, “Kuchli”, “O‘ta kuchli” shkalalarga asoslanib javob berishga mo‘ljallangan. Berilgan tartibdagi vaziyat “1”, “2”, “3”, “4” ballar bilan baholanadi hamda “3”, “4”, “5”, “6” grafalar bilan belgilanadi. Bir davrning o‘zida ikkita vaziyatni belgilash qat’iyan man etiladi va varaqa buzilgan deb tan olinadi.

Asosiy bloklarda komil insonga mutanosib deb tavsiya qilinayotgan fazilat (xislat) bor yoki yo‘qligi aniqlash bilan birga, uning ustuvorligi sinaluvchi tomonidan ta’kidlab o‘tilishi kutiladi. Biririnchi blok vaziyatlariga baho (ball) qo‘yilmaydi, shuning uchun u sinaluvchi to‘g‘risida ma’lumot olishga xizmat qiladi, xolos. Birinchi blok “‘Shaxs haqida umumiy ma’lumot” deb nomlanib, ishtirokchining familiyasi, ismi sharifi, jinsi, yoshi, ish va o‘qish joyi yuzasidan material to‘plashga imkon beradi.

Metodikaning ikkinchi bloki “‘‘Shaxsning ijtimoiy shartlargan xususiyatlari” deb atalib, o‘nta fazilatni o‘zida mujassamlashtiradi (iymon-e’tiqodlilik, sobitqadamlilik, hamiyatlilik, beg‘arazlik, haqgo‘ylik, kamtarlik, adolatlilik, insonparvarlik, fidoiylik, vatanparvarlik). Uchinchi blok “‘‘Shaxsning umumiy xususiyatlari” deb nomlanib, u quyidagi xislatlarni qamrab oladi: muloqotmandlik, tashabbuskorlik, harakatchanlik, zukkolik, sinchkovlik, mehnatsevarlik, qat’iyatlilik, qulaylikka intiluvchanlik, mustaqillik, o‘zini boshqaruvchanlik. Metodikaning to‘rtinchi bloki “‘‘Shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari”dan iborat bo‘lib, “O‘zga kishilarning psixologik xususiyatlari va holatlarini tez ilg‘ashga qobillik”, “O‘zgalar ichki kechinmalari va hislarini o‘zinikiday qabul qilishga moyillik” singari o‘nta murakkab vaziyat hamda holatlarga nisbatan munosabatni xolisona bildirishga (aniqlashga) qaratilgan ‘Shaxs uchun betakror xususiyatlar bo‘yicha ma’lumotlar to‘plashga xizmat qiladi. Hatto uning tarkibiga “‘Shaxslararo muomalada ‘Shaxsiy pozitsiyaga egalik”, “Xulq, faoliyat va muomalada odoblilik” kabi o‘ziga xoslikni o‘zida mujassamlashtirishga yo‘naltirilgan holatlar mavjuddir. ‘‘Shaxsning o‘ziga xos xususiyatlarining roli, ahamiyati to‘g‘risidagi ma’lumotlar tadqiqot uchun qanchalar muhim ekanligini takrorlash ayni muddaodir.

Beshinchi blok “Ijtimoiy ta’sir etuvchanlik”dan tashkil topgan bo‘lib, ijtimoiy voqelikka nisbatan ‘‘Shaxsning munosabatini o‘zida aks ettiradi. O‘zidan ko‘rinib turibdiki, ijtimoiy ta’sir etuvchanlik ‘‘Shaxsning faolligi, o‘zining “Men”ligini yuksak darajada his qilishni anglatib keladi. Xuddi shu bois, ushbu blok yordamida komillikning murakkab ko‘rsatkichini yoritish imkoniyati vujudga kelishi mumkin. Bu vosita orqali “Men”lik bilan “Biz”lik o‘rtasidagi masofa, oraliq o‘ta qisqarganligini aniqlash borasida ma’lumot to‘plasa bo‘ladi. Mazkur blokning ba’zi bir tarkiblaridan namuna keltirish fikrimizni dalillashga yordam beradi. Chunonchi, “Boshqa e’tiqodli kishilarga, o‘ziga xos omillarga va mantiqiy dalillashga ta’sir o‘tkazishga topqirlik”, “O‘zining hissiyoti va emotsiyasi bilan o‘zgalarga ta’sir etishga uquvchanlik” yoki “Milliy g‘oya va milliy istiqlol mafkurasiga sadoqatlilik” shular jumlasidandir.

Oltinchi blok “Tashkilotchilikka qobiliyatlilik” deb atalib, u o‘z tarkibiga o‘nta vaziyatni qamrab olgan. Tashkilotchilik ‘‘Shaxsning muayyan qobiliyati sifatida polimodallik (ko‘p ko‘rinishlik) xususiyatiga ega. SHuning uchun uning turli xususiyatlari, tarkiblari, ko‘rinishlari, bosqichlari, shakllari yuzasidan muayyan darajada ma’lumot to‘plash muhim ahamiyat kasb etishiga hech qanday shak-shubha yo‘q. Ulardan ayrim namunalar keltirish tufayli ko‘zlangan maqsad sari siljishni ro‘yobga chiqarish mumkin. Jumladan, “Tashkilotchilikka nisbatan ehtiyoj sezilishlik” (ichki omil), “Tashkilotchilik faoliyatini suiste’mol qilmaslik” (tashqi omil) yoki “Tashkilotchilikda ijodiylik va aql-zakovatlilik” shular sarasiga kiradi. Unga nisbatan layoqatlilik, muvaqqatlilik yoki barqarorlik sifatlarining mavjudligi uning murakkab tarkiblardan tuzilganligidan dalolat beradi.

Va nihoyat metodikaning yana bir yordamchi bloki (ettinchi) boshqalardan farqli o‘laroq “Tashkilotchilikka qobiliyatining individual farqlari” mohiyatini ochishga bag‘ishlangandir. Ushbu blok quyidagi tarkiblardan iboratdir.

1.Tashkilotchilikka nisbatan qobiliyatliligi:

a) ko‘pgina faoliyat turlariga;

b) faqat yagona faoliyat turlariga;

2.Faoliyat ishtirokchilarining yosh davrlari bo‘yicha tashkilotchilik qobiliyatida tafovutchanlik:

a) o‘zidan katta yoshdagilarga;

b) o‘zining tengqurlariga;

3.’Shaxslararo munosabatga mutanosiblik:

a) distansiya;

b) kontakt;

v) har ikkalasi ham;

4.Faoliyatini boshqarish uslubi bo‘yicha:

a) harakatli davomiy

b) faol, jonli;

v)sustkash, xotirjam;

5.Boshqaruv tipologiyasiga ko‘ra:

a) demokrativ;

b) liberal;

v) avtokrativ;

g) aralash.

Ko‘rinib turibdiki, mazkur blok ‘‘Shaxsning individual farqlari to‘g‘risida aniq ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo‘lib, haqiqatga yaqinlashish, adolatga nisbatan intilish, uni qaror toptirish uchun irodaviy zo‘r berishlik mezonlari orqali yetuklik (komillik) bosqichlariga erishganlik yuzasidan materiallar to‘plash mumkin.

To‘laligicha ushbu metodikadan foydalanish evaziga komillik mezonlariga nisbat hozirgi zamon kishilari munosabatlari bo‘yicha amaliy natijalarni umumlashtirish, to‘plash imkoniyati yuzaga keladi.

Sinaluvchilar tomonidan to‘planadigan maksimal ball “220”, minimal “110”, shuningdek, “55”ball, “165” ball miqdorlarini o‘zida mujassamlashtiradi. Bundan tashqari, har qaysi blok va uning har bir vaziyatiga nisbatan munosabatini aniqlash maqsadida matematik statistika formulalaridan foydalanilgan holda ishonchlilik, validlik, reprezentativlik mezonlarini o‘rnatish mumkin. empirik ma’lumotlarning o‘rtacha arifmetik qiymati, kvadrat og‘ishi, korrelyasiya, dispersiya, styudent mezoni orqali ishonchlilik darajasi o‘rnatiladi. Har bir blok yuzasidan miqdor va sifat tahlilini o‘tkazish natijalarining qiymatini belgilaydi, miqdorlar, vaziyatlar o‘rtasidagi munosabatlarni aniqlaydi hamda komillik belgilarini e’tirof etish yuzasidan mulohazalar umumlashtiriladi.