|
Tok patsimon (yongokda) 4. Juft patsimon (yasmik, no‘xotak)
2. Bargni
|
tomirlanishi.
|
Bargdagi o‘tkazuvchi
|
bog‘lamlarni
bo‘ladi.
|
tarmoqlanib
|
joylanishdan hosil
|
Ular quyidagi turlarga bo‘linadi.
Parallel tomirlanish. (bir pallali o‘simliklarda)
YOysimon tomirlanish. (zupturumda)
To‘rsimon tomirlanish (Ikki pallalilarda)
Patsimon tomirlanish (tol, olma, otkulokda)
Oddiy tomirlanish (mox, plaun, ochiq
urug‘liklarda)
To‘rsimon tomirlanish 3 xil bo‘ladi:
1.PATSIMON TOMIRLANISH (Peristonervnыy) 2.BARMOQSIMON (Panjasimon),
(palchatonervnыy) tomirlanish 3.YULDUZSIMON (
zvyozdchatonervnыy)tomirlanish
TURINI O‘ZGARTIRGAN BARGLAR
Ba’zi o‘simliklarning bargi asosay vazifadan tashqari, qo‘shimcha vazifalarni ham bajaradi.
Mas: kurtaklarning tashqi tomonidagi qobiqsimon barglar meristemani tashqi sharoitdan saqlab turadi. Piyozning tashqi tomonidagi quruq barglar ichki tomonidagi qismlarini qurib qolishidan saqlaydi. Ba’zi bir o‘simliklarning barglari qismlarini qurib qolishidan saq-laydi.
Makkajo‘xorining so‘tasini o‘rab olgan barglar ham jo‘-xori donini quyosh ta’sirida qurib qolish, chirish va qurtlarning yeb ketishidan saqlaydi.
Ba’zi o‘simliklarning barglari qisman yoki butunlay tikonga aylangan bo‘ladi. Mas: qushqo‘nmas, qo‘ytikan deb atalgan
o‘simliklarning barglari qisman tikanga aylangan bo‘ladi. Kak-tus va Barbaris o‘simliklarining barglari esa butunlay tikanga aylangan. Demak, tikanlar o‘simliklarni himoya qiladi. Agava va Aloe degan o‘simliklarning barglarida suv zapaslari to‘planadi. Ba’zi
bir o‘simliklarning barglari gajakka aylangan. Bu gajakka aylangan barglar yordamida o‘simlik biror narsaga osilib yoki chirmashib o‘sadi: Mosh, loviya, no‘xat. Avstraliyada o‘suvchi Avstraliya akatsiyasining bargining bandi yaxshi taraqqiy
etib,barg plastinkasiga aylangan bo‘ladi. Bunday barglarni 2 Fillodiya deb ataladi. Plastinkaga
aylangan barg bandida fotosintez protsessi bo‘ladi. Demak, barg bandining plastinkasiga
aylanishi fotosintez protsessiga bo‘lgan talabdan deyiladi. Ba’zi bir o‘simliklarda oqsil modda yetishmaganligi sababli barg xashorat tutadigan qopqonga aylanadi. Bunday o‘simliklarga: Rosyanka, Muxolovka, Puzirchatka, Kuvshinkalar kiradi. Gul kosachasi, otalik va onaliklari
qiyofasini o‘zgartirgan barg ekanligini nemis shoiri va tabiatshunosi Gyote aniqlagan. Ba’zi bir o‘simliklarning barglari yordamida vegetativ uchraydi. Mas:Begoniya va fikus.
Ba’zi bir o‘simliklarning barglari ildiz vazifasini ham bajaradi. Mas: suv qirqqulog‘i-Salviniya Salvinia natans. Bu o‘simliklarda 2
xil barg:suvning yuzasidagi va suvning ichkarisidagi barg deyiladi. Suvning ichkarisidagi barg ildiz vazifasini bajaradi. Barg juda ham o‘zgaruvchan organ. Bargning o‘zgarishi
o‘simlikning yashash sharoitiga bog‘liq. Ba’zan bir tup o‘simlikning o‘zida ham xar xil barglar uchraydi. O‘simlikning pastki, o‘rtasidagi,
yuqoridagi barglar. Odatda o‘rta barglar o‘simliklar uchun tipik barg bo‘lib xisoblanadi. Oddiy tomirlanishda bargning asosidan barg uchigacha bitta barg tomiri hosil bo‘ladi. Bunday tomirlanish yuksak sporali o‘simliklar, mox, plaun, ochiq urug‘lilar (igna barglilar) va yopiq urug‘liklardan elodiya o‘simligida uchraydi.
Bargning hayot kechirish davri. Bargning hayot kechirish davri turlichadir. Ayrim o‘simliklarda barg atigi bir necha oy hayot kechirib kegin tushib ketadi. Ayrim o‘simliklarda 1,5-5 yil hatto 12-15 yil- dan keyin tushadi. Bunday o‘simliklar doimiy yashil o‘simliklar deb nomlanadi. Ularda barglar almashinuvi muntazam, uzoq vaqt davom etadi. (Masalan qarag‘ayda, emanda 1-3 yil, lavr daraxtida 4 yil). Velvichi daraxtida (Afrika cho‘lida
o‘sadi) 100 yil hayot kechiradi.
Barg to‘kilishi yoki xazonrezgilik me’yoriy biologik jarayon hisoblanadi. Kuzga kelib o‘simlikni suv va mineral moddalarni qabul qilishi qiyinlashib qoladi natijada organik moddalarni sintezi sekinlashadi. Kuzda barglar dastlab sargayib keyin qizara boshlaydi. Bu xlorofill pigmentlarining hayotchanligini susayishi asosida amalga oshadi. To‘kilgan barglar tuproqda mineral moddalar sostavini oshishiga, ildizni sovuq urishidan saqlashga, urug‘larni himoya qilishga xizmat qiladi.
Bargning shakl o‘zgarishi—metamarfozi. Evolyusiya jaryonida ko‘pchilik yuksak o‘simliklar vegetativ organlarida bo‘lgani singari barg ham o‘z tashqi ko‘rinishini o‘zgartirib boshqa fiziologik funksiyani bajaradgan bo‘lgan.
Barg metomorfoziga tikanaklar, muylovlar, zapal oziq modda to‘plovchi barglar, tangacha
barglar va xashoratxur o‘simlik barglari misol bo‘ladi.
Ko‘pchilik xashoratxur o‘simliklarda barg bandi barg plastinkasi vazifasini bajaradi. Bunga fillodiya deyiladi. Kaktus, astragal, qush-kunmas o‘simliklarida barg plastinkasi tikanaklarga aylanadi. Mosh, no‘xot, kovok, yovvoyi no‘xot o‘simliklarida barg plastinkasi o‘ziga xos mo‘ylovlar hosil qiladi. Oq akatsiyada kovil, qarag‘ayda yon barglar tikanlar hosil qiladi. Xashoratxur o‘simliklarda bezli to‘qimalar bo‘lib, ulardan ishlab chiqarilgan sekretlar xashoratlarni jalb qilish va parchalash xususiyatiga ega. Xashoratxur o‘simliklarni 450 dan ortiq turi mavjud bo‘lib, ular rossiyankalilar, puzirchatkalilar, nepentesovik-lar oilasiga mansubdir.
BARG ANATOMIYASI
Bargning ichki tuzilishi 3 xil bo‘ladi: 1.DORZOVENTRAL
Do'stlaringiz bilan baham: |
