Barcha sezgini, Butun ifodani, butun sevgini

DIYEREZA (yun. (Nayege515 — bo‘linish). Qator undoshlardan birining assimilyatsiya yoki dissimilyatsiya satijasida tushib qolishi. Mas., arslon>aSlon.

DINAMIQ URG‘U. Tovush kuchiniig o‘zgarishiga (iitensiv- ligiga) asoslanadigan urg‘u. Diiamik urg‘uda iptsisivlik yetak- chi bo‘ladi. Qiyos. Kvantitativ urg‘u.

DISSIMILYATSIYA (lot. b1851sh1Pz — ioo‘xshash). So‘zdagi bir xil yoki bir-biriga qisman o‘xshash tovushlardan birining artikulyatsion jihatdan farq qiladigai boshqa tovush tomon o‘zgarishi. Dissimilyatsiya juda kam uchraydigap hodisa bo‘lib, asosan so‘zlashuv nutqida yuz beradi: tranoay (tramvay o‘rniga), zaral (zarar o‘rniga) va h. Uz xususiyatiga ko‘ra dissimilyatsiya- ning ikki turi ^farqlanadi: k o n t a k t d i s s m m i l ya s i ya

(q.), distant dissimilyatsiya (q.). Qiyos.' Assimilyatsiya.

DIFTONG (yun. sN(8)—■ ikki karra+rMop^oz — ovoz, to- sush). Ikki tovushdan tarkib topgan unli bir bo‘g‘in tarkibida kslunchi, shunga ko‘ra bir tovushga yaxlitlanuvchi unli. Diftong o‘abok tilida deyarli yo‘q. Qiyos. Monoftong.

DOMINANTA (lot. bot1papz, bot1papBz — hokim). Sino- iimik qatordagi bosh so‘z: bu so‘z sinonimik qatordagi so‘zlar uchun umumiy bo‘lgan denotativ ma’noni ifodalaydi. Mas., yuz — bet — aft — bashara — chehra ■— jamol — diydor — oraz —- uzor — ruxsor sinonimik qatorida yuz so‘zi dominanta hisobla- madi.

DONA SON. Predmetning miqdorini donalab ko‘rsatuvchi miqdor sonlar. Sonning bu turi -ta qo‘shimchasi yordamida yasa- ladi: Mas., beshta, to‘qqizta kabi.

YORDAMCHI SUZLAR. Mustaqil holda gap bo‘lagi vazifa- sida kela olmaydigan, turlicha yordamchi ma’no va vazifalarda qo‘llanadigan so‘zlar. Uzbek tilida yordamchi so‘zlar ma’no va vazifasiga ko‘ra uch turga bo‘linadi: 1) ko‘makchi (q.); 2)b o g‘ l o v ch i (q.); 3) yu k l a m a (q.).

YORDAMCHI FE’LLAR, Yordamchi vazifasida qo‘llannb, qo‘sh- ma fe’l hosil qilish, fe’lning analitik shaklini yasash uchun xizmat qiluvchi, shuningdek, bog‘lama vazifasini bajaruvchi fe’llar. Ular o‘z vazifasiga ko‘ra uch turga bo‘linadi: 1) qo‘shma fe’l hosil qiluvchi yordamchi fe’llar: qil, ayla, et, bo‘l: qabul qilmoq, ruxsat etmoq kabi; 2) fe’lning analitik shaklini ho- sil kiluvchi yordamchi fe’llar (bular odatda ko‘makchi fe’llar deb yuritiladi): boshla, chiq, yubor va b.: kela boshladi, o‘qib chiqdim■ so‘rab ko‘r, yiqitib yubordi kabi; 3) bog‘lama vazifa- sini bajaruvchi ko‘makchi fe’llar. Mas., bo‘l: injener bo‘lmoq.