Barcha dasturlash tillari kabi Python dasturlash tili ham rivojlanib, zamonga va talabga qarab ishlab chiqaruvchilar tomonidan o’zgarishlar kiritib borilmoqda

2. While sharti oldin keladigan takrorlanuvchi (sikl) operatori
Operatorning umumiy ko’rinishi quyidagicha:
While operatori bitta operator yoki operatorlar blokining berilgan shartga nisbatan shu shart yolg’on bo’lgunga qadar takroran bajarilishini ta’minlaydi.
Bichimi: while a  b:
operator1
operator2
. . .
operatorN

Bunda while – operator nomi bo’lib, …gacha, toki ma’nosini beradi. a,b – kattaliklar;  - munosabat belgisi; operator1, operator2 – operatorlar.

Ushbu operatorning bajarilishi davomida a  b shartning true yoki false qiymatiga tengligiga tekshiriladi. Agar a  b - true bo’lsa, operatorlar bloki bajariladi va boshqarish yana a  b shartga uzatiladi. Shart to’g’ri bo’lsa operatorlar blokining takroran bajarilishini ta’minlanadi, aks holda false bo’lsa, siklning bajarilishi jarayoni to’xtatiladi.
Ushbu operatorning ishlash jarayoniga oid sodda masala ko’rib chiqaylik.
Masala. 2 dan 10 gacha juft sonlarni oynaga chiqarish dasturi tuzilsin.

i = 2 while i <= 10: print(i) i += 2

Ushbu masalani yechishda biror o’zgaruvchi masalan, i o’zgaruvchiga (i o’zgaruvchini sikl parametri deb yuritiladi) 2 qiymatini berib, i <= 10 shart bo’yicha tekshiramiz. Bu holda 2 <= 10 shart chin (true) qiymatga ega bo’ladi. Shuning uchun sikl tanasidagi operatorlar ketma ketligiga o’tiladi. U erda i ning qiymati 2 ni oynaga chiqaramiz va i o’zgaruvchi qiymatini ikkiga (i=i+2 yoki i += 2 ko’rinishda) oshiramiz. Boshqarish avtomatik ravishda while operatoriga uzatiladi va undagi yangi 2 <= 10 shart tekshiriladi. Shart bajarilsa sikl tanasiga aks holda sikl to’xtatiladi. Natija 2, 4, 6, 8, 10 ga teng bo’ladi.
Ushbu operatorda i sikl parametri ham deb yuritiladi. Tsikl parametri
Masala. Evklid algoritmidan foydalanib, ikki – a va b butun musbat sonlarning EKUB ini topish algoritmi tuzilsin. Ushbu masalaning blok sxemasi «Algorimt haqida tushuncha» mavzusida berilgan.

a = int(input('a= '))

b = int(input('b= '))
while b > 0:
c = a % b
a = b
b = c
print('EKUB =', a)
a=28, b=42 boshlang’ich qiymatlar berilsa, natija 14 ga teng bo’ladi.


Masala. shartni qanoatlantiruvchi yig’indini hisoblash dasturi tuzilsin.
Masala shartiga ko’ra x ning har qanday qiymatida ketma-ketlik elementlari kamayib boradi. Bu erda e kichik son bo’lib, ketma-ketlikning ikkinchi hadidan boshlab har bir qo’shiluvchisi bilan solishtiriladi va ketma ketlik hadlari birin ketin qo’shib boriladi. Jarayon shart false bo’lguncha davom ettiriladi.
# Ketma ketlik
x = float(input('x= '))
e = float(input('e= '))
s = 0; y = 1; i = 0

while e <= y:

s = s + y
i = i + 1
y = y * x / i
print('Qator yigindisi S =',s)