Bank ishi va investitsiyalar

20.2 Valyuta munosabatlari va valyuta operatsiyalari. 
Valyuta bilan birgalikda, halqaro valyuta munosabatlari tushunchasi mavjud. 
Valyuta munosabatlari - bu, valyutani jahon xo’jaligida funktsional amal qilish 
jarayonida va halqaro aloqalar sohasiga xizmat ko’rsatuvchi o’ziga xos pul 
munosabatlarini yig’indisidir. Valyuta munosabatlari jahon valyuta tizimini asosi 
bo’lib xizmat qiladi. Valyuta munosabatlarining axvoli quyidagilarga bog’liq 
bo’ladi: 
-milliy va jahon iqtisodiyotining rivojlanganlik darajasiga; 
-siyosiy axvolga; 
-jahon bozorida davlatlar aro munosabatlar borasidagi 
muammolarga va bunday muammolarning rivojlanish tendentsiyalariga. 
Jahon valyuta bozoridagi moliyaviy vositachilar nafaqat o’z mijozlarini 
topshiriqlariga muvofiq, balki o’z tashabbuslari bilan va o’z manfaatlarida ham 
operatsiyalarni amalga oshiradilar. 
Valyuta munosabatlarining paydo bo’lishi, o’zgartirilishi yoki tugatilishining 
xuquqiy asoslari bo’lib, xalqaro kelishuvlar va davlatning ichki qonun va qoidalari 
xisoblanadi. 
“Bugungi zamonaviy holatlarda banklar faoliyatda uchrashi kuzatilayotgan 
holatlardan biri bu valyuta operatsiyalari bilan bog’liq risklarni tashqi iqtisodiy 

---

258 
ko’rsatgichlar bilan uzviy bog’liqligidir”, deb ukrainalik olimalar o’zlarining 
iqtisodiy taxlillarida keltirib o’tganlar.
44
Valyuta munosabatlarining axvoli quyidagilarga bog’liq bo’ladi: 
-milliy va jahon iqtisodiyotining rivojlanganlik darajasiga; 
-jahon bozorida davlatlararo munosabatlar borasidagi muammolarga va 
bunda muammolarning rivojlanish tendentsiyalariga. 
Valyuta munosabatlarining asosiy ishtirokchilari sifatida xalqaro moliyaviy 
tashkilotlar, davlatlar, davlatlarning rezident va norezident shaxslari maydonga 
chiqadi. 
Rezident shaxslar – bu muayyan davlat xududida yashayotgan va faoliyat 
ko’rsatayotgan xamda shu davlatning fuqarosi bo’lgan yuridik va jismoniy 
shaxslardir. 
Norezident shaxslar - bu muayyan davlat xududida yashayotgan va faoliyat 
ko’rsatayotgan, lekin shu davlatning fuqarosi bo’lmagan yuridik va jismoniy 
shaxslardir. 
Masalan, 
elchixonalar, 
vakolatxonalar, 
chet 
el 
firma 
va 
kompaniyalarining filiallari va shu kabilar. 
Tovarlar, xizmatlar, kapital va ish kuchining bir mamlakatdan boshqa 
mamlakatga pul oqimi yordamida o’tishi bu harakatlarni yo’lga qo’yish va tartibga 
solishni taqozo etdi.