Bank ishi va investitsiyalar

 
To‘lovlilik tamoyili. 
18
I. Karimov. 
 
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf еtishning yo`llari va choralari. T. : 
“O`zbekiston”, 2009. 4 b. 

---

116 
Bu tamoyil aylanma fondlarning doiraviy aylanishini, kengaytirilgan takror 
ishlab chiqarish jarayonini ta’minlovchi to‘lov resurslari summasini avanslashtirish 
zaruriyatidan kelib chiqadi. 
Bu tamoyilga asosan korxonalar foydalanilgan qarz mablag‘lari uchun 
kreditorga foiz shaklida to‘lovni o‘tkazadilar. Kreditning to‘lovligi uni to‘liq 
summada o‘z egasiga qaytarilishinigina emas, shu bilan kredit uchun foiz shaklidagi 
to‘lov bilan qaytarilishini ifodalaydi. Demak, kreditor o‘z mablag‘larini hech vaqt o‘z 
hajmida qaytarib olish sharti bilan bermaydi, bunda u mablag‘ni qarzga berganligi 
uchun muayyan to‘lov talab qiladi. (Foizsiz imtiyozli kreditlar bundan mustasno). 
Kreditning to‘lovliligi nafaqat banklar faoliyatining maqsadiga, balki 
korxonalarning bevosita foydasiga bog‘liq bo‘ladi va ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Kredit uchun xaq to‘lashning iqtisodiy mohiyati qarz beruvchi va qarz oluvchi 
o‘rtasidagi qo‘shimcha olingan foydaning taqsimlanishini qayd qilishda namoyon 
bo‘ladi. Ko‘rib chiqilayotgan tamoyilning amaliyotida uchta asosiy funksiyasini 
bajaruvchi bank foizi normasini o‘rnatish jarayonida namoyon bo‘ladi: 
- huquqiy shaxslar foydasining va jismoniy shaxslar daromadining 
taqsimlanishi; 
- ishlab chiqarishni tartibga solish va ssuda kapitalining taqsimlanishi orqali 
tarmoq, tarmoqlararo va xalqaro miqyosda aylanish; 
- iqtisodiyot rivojlanishining inqirozli bosqichida bank mijozlarining pul 
mablag‘larini inflyatsiyadan himoyalash va boshqalar; 
- ssuda foizining stavkasi ssuda kapitalidan olingan yillik daromad 
summasining berilgan kredit summasiga nisbati bilan aniqlanib, kredit resurslarini 
bahosi sifatida namoyon bo‘ladi.