Bank ishi” fanidan kurs ishi мавзу: Pul muomalasi va uni tashkil etish asoslari

ХУЛОСАЛАР

Ўрганилаётган муаммонинг долзарблигидан келиб чиқиб олиб борилган тадқиқот натижаларига асосланган ҳолда қуйидаги хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилди:

1. 
   Пулларга бўлган талаб ва пуллар таклифи пул муомаласининг марказий масалаларидан бири ҳисобланади. Пулларга талаб назариясида пулларга бўлган номинал талаб номинал даромад ва номинал фоиз меъёрининг функциялари сифатида қаралади. Ўз навбатида, пулларга бўлган талаб истеъмолга бўлган талабнинг умумий шаклларига мос равишда шаклланади.
   
2. 
   Тараққий этган мамлакатларда монетизация даражасининг юқори эканлиги иқтисодиётнинг пул маблағлари билан етарли даражада таъминланганидан далолат беради. Бу эса пул муомаласининг барқарорлигини таъминлаш нуқтаи назаридан муҳим аҳамият касб этади.
   

Ўзбекистон Республикасида монетизация коэффициенти даражаси нисбатан паст бўлиб, 2018 йилнинг 1 январь ҳолатига 29,4 фоизни ташкил этди. Бу эса нисбатан қуйи кўрсаткич бўлиб, мамлакатимиз иқтисодиётининг пул маблағлари билан таъминланганлик даражаси паст эканлигидан далолат беради. Шунинг учун ҳам бу борада республикамизда олиб борилаётган ишларни янада ривожлантириш талаб этилади.
Мамлакатимиз иқтисодиётини эркинлаштириш босқичида Ж. Кейнснинг
«Арзон пуллар» концепциясидан фойдаланилиши республикамизда монетизация коэффициентини ошириш, тижорат банклари кредит экспанцияси ва аҳолининг тўлов қобилиятини рағбатлантириш имконини беради.

3. 
   Иқтисодиёт назариясида макроиқтисодий сиёсат соҳасида турли алътернатив қарашлар мавжуд бўлиб, улардан аниқ тавсияни танлаб олиш қарор қабул қилувчининг мавжуд ҳолатни таҳлил қилиши натижасида ҳамда ўз тажрибасидан келиб чиққан ҳолда қарор қабул қилишига тўғри келади. Шунинг учун макроиқтисодий сиёсатни ишлаб чиқишга малакали мутахассисни жалб қилиш билан бирга иерархик таҳлил усулидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
   

Тадқиқот давомида экспертлар мулоҳазаларига ишлов берувчи компьютер мулоқот дастури ишлаб чиқилган. Дастурий восита билан мулоқот режимида иерархик тузилмани шакллантириш, жуфт таққослаш, эксперт мулоҳазаларига ишлов бериш имконияти мавжуд. Натижада пул-кредит сиёсатини танлаш бўйича тавсия берилади ҳамда натижалар диаграмма кўринишида ҳам тасвирланади.
Пул муомаласини ташкил қилиш ва тартибга солиш амалиётини янада такомиллаштириш учун пул назарияларидаги қарашлар ва тавсияларни банк статистикаси динамикаси асосида таҳлил қилиб кўриш, эконометрик моделларини қуриш, компьютерда сонли тажрибалар ўтказиш, ҳисоблаш натижаларини таҳлил этиб, қарор қабул қилиш учун тавсиялар ишлаб чиқиш зарур.
Курс ишида пул-кредит тизими эконометрик моделлари комплекси ишлаб чиқилган, пул параметрлари билан сонли ҳисоблаш тажрибалари ўтказилган.
Монетар сиёсатнинг билвоста усуллардан фойдаланиш маълум дастаклар орқали амалга оширилади. Жаҳон марказий банклари амалиётида энг кўп қўлланиладиган монетар сиёсат дастакларига қуйидагилар киради:

• 
  Дисконт (ҳисоб) ва гаров сиёсати;
  
• 
  Мажбурий заҳиралар сиёсати;
  
• 
  Очиқ бозор сиёсати;
  
• 
  Валюта сиёсати;
  
• 
  Таргетрлаш.
  

Ўзбекистон Республикаси Марказий банки мустақил пул-кредит сиёсати юритиш имкониятига эга бўлган банкдир ва у фақат парламентгагина ҳисобот беради.
Марказий банк монетар сиёсат бўйича ўз фаолиятини ҳар йили қабул қилинадиган ушбу сиёсатнинг асосий йўналишлари доирасида олиб боради. Ушбу йўналишларда бир йил муддат учун белгиланаётган зарур чора- тадбирлар аниқлаб олинади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки сўм муомалага киритилган дастлабки йилларданоқ унинг барқарорлигини таъминлаш мақсадида тегишли монетар сиёсат инструментларидан кенг фойдалана бошлади.
Таҳлиллар шуни кўрсатадики, Марказий банкнинг қайта молиялаштириш ставкаси ўтган йиллар мобайнида энг кўп қўлланилган инструмент ҳисобланади. Қайта молиялаштириш ставкасидан Марказий банк инфляцияга қарши курашдаги энг асосий восита сифатида фойдаланиб келмоқда.