Baki-баку 2007 Materiallar «KVİnna till kvinna» təşkilatı

qanunvericiliyinin gender ekspertizası
XX əsr qadın probleminin qoyuluşu və həllində, qadın hərəkatının geniş vüsət tapması və reallaşması sahəsində demək olar ki, dönüş əsri olmuşdur. Qadın hüquqlarının təmin olunması məsələsi müxtəlif ölkələrin əsas qanunlarında, bir çox digər rəsmi sənədlərində, həmin ölkələrin bir sıra beynəlxalq bəyanatlarında öz əksini tapmışdır. Bütün bu tədbirlər qadın hüquqlarının köklü problemlərini tam həll edə bilməsə də, heç şübhəsiz, öz müsbət nəticələrini verirdi. Bir-birinə zidd iki ictimai sistemin mövcudluğu, onların tarixən yanaşı yaşaması qadın problemini daha da aktuallaşdırmış, qadın hərəkatını cəmiyyətin aparıcı istiqamətlərindən birinə çevirmişdir.
Sovet hakimiyyəti illərində öz vahid ideologiyasının qüvvəsini, yeni sistemin üstünlüklərini, onun humanist təsirini görsətmək üçün ölkənin Əsas Qanununda qadunlara kişilərlə bərabər hüquqlar verilmişdi. Bu sahədə sosializmlə rəqabətdə üstünlüyü əldən verməmək verməmək üçün Qərb də bu yönümdə tədbirlər görürdü. Bütün bunların nəticəsidir ki, XX əsrdə Qərb və Şərqin, o cümlədən Azərbaycanın həyatında baş verən ictimai-siyasi və mədəni tərəqqi sahəsindəki bütün dəyişikliklərdə qadınların rolu böyük olmuşdur. Bu baxımdan bir sıra qanunvericilik aktlarına nəzər yetirək:
a) Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi- BMT-nin Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində deyilir: «Hər bir şəxs irqindən, rəngindən, cinsindən, dilindən, dinindən, siyasi və digər əqidəsindən, milli və sosial mənşəyindən, əmlak, sosial mövqeindən və digər vəziyyətindən asılı olmayaraq, bu Bəyannamədə elan olunmuş bütün hüquq və azadlıqlara malik olmalıdır».
BMT Baş Assambleyası 10 dekabr 1948-ci ildə İnsan Hüquqlarının Ümumi Bəyannaməsini təsdiq etmişdir. 25 iyul 1993-cü ildə 171 dövlətin iştirakı ilə Vyana Bəyannaməsində və Ümumdünya konfransının fəaliyyət proqramında bir daha qeyd edildi ki, qadın hüquqları insan hüquqlarının ayrılmaz hissəsidir.
insan Hüquqları Bəyannaməsində qadınlara qarşı hər hansı zor işlədilməsi halları kəskin surətdə pislənir. Bəyannamə dövlətləri xəbərdar edir ki, ailədə və cəmiyyətdə qadınlara fiziki, cinsi və psixi zərər yetirə biləcək adət, ənənə və ya amillər aradan qaldırılmalıdır. Qadın və uşaqların hüquqlarının müdafiə mexnizmi, onların hüquqi təlim və təhsili yüksəldilməlidir.
Qadınların insan hüquqları anlayışı «Human rights of Women»- kollektiv hüquq anlayışına aiddir. Kollektiv hüquq elə bir hüquqdur ki, onu ayrıca bir fərd deyil, kollektiv, birlik, millət həyata keçirə bilər. Misal olaraq insanların sülh, özünümaliyyələşdirmə, sağlam ətraf mühitdə yaşamaq, cinsi, milli və yaş nöqteyi-nəzərindən ayrı-seçkilik aktlarından azad olmaq hüquqlarını göstərmək olar. İnsanların əsas hüquq və azadlıqdarı insan hərəkatının şəxsi, siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni sahələrini əhatə edir. Müəyyən edilən bu anlayışları bir sıra Konstitusiyaların məğzini təşkil edən əsas amillərdəndir.