Bajaruvchi: Qabul qildi: andijon-2022 Amaliy mashg’ulot №-1 mavzu: Tijorat faoliyatining asoslari. Tijorat faoliyati tushunchasi

Amaliy mashg’ulot №-2


MAVZU :Logistika kontseptsiyasining asosiy qoidalari


I.Ishni maqsadi:
O`tilgan mavzular bo`yicha savol va topshiriklarni seminar shaklida tayyorlab amaliy mashgulotlarhi mazmun va mantiqqa ega bo’lishi talab etiladi.
II Umumiy ma’lumotlar:
Mavzu bo`yicha quydagi savol va topshiridagi taqsimot asosida amaliy dars seminar tariqasida berilgan savollarga talabalar navbat bilan chiqib amaliy darsda ximoya qiladilar:
Logistika kontseptsiyasini shakllantirish?
Logistika sohalari ?
Logistika menejmenti?
Logistika rivojlanish tarixi.
Logistika ob'ekti va mavzusi.
Etti logistika qoidalari.
Logistikada elektron texnologiyalardan foydalanish xususiyatlari.
Faoliyatning turli sohalarida logistikadan foydalanish xususiyatlari.
Logistikaning funktsional sohalari. Ularning xususiyatlari.
Oqim tushunchasi. O'lchov birligi.
Logistika tomonidan boshqariladigan oqimlarning har biriga ta'rif bering.
Logistikada teskari va qaytariladigan oqimlar.

Javoblar
1. Logistika-bir tomondan ilm-fan, boshqa tomondan-amaliy faoliyat sohasi. Logistikaning kelib chiqishi ko'pincha harbiy ish bilan bog'liq, chunki uzoq vaqt davomida turli mamlakatlarda va turli vaqtlarda harbiy operatsiyalarni rejalashtirish va amalga oshirishda logistika rivojlandi va takomillashtirildi. Maxsus adabiyotni tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, logistika atamasining yagona ta'rifi yo'q, chunki bir tomondan bu fan, boshqa tomondan-amaliy faoliyat sohasi, uchinchisi-mutaxassislik, to'rtinchisi-o'quv intizomi. Tarixiy jihatdan "logistika" atamasining uchta manbai mavjud: harbiy; matematik va iqtisodiy. Harbiy logistika asoschisi Iskandar Zulqarnayn hisoblanadi. U qisqa vaqt ichida logistikadan foydalanish orqali ko'plab hududlarni egallashga muvaffaq bo'ldi. Misol uchun, u daryolar bo'ylab qo'shinlarning yo'llarini ochdi. Bu armiyani o'z vaqtida qurol-yarog', oziq-ovqat va kiyim-kechak bilan ta'minlashga yordam berdi. Logistika masalalari Napoleon tomonidan ham qiziqish uyg'otdi (logistika tarixi haqida batafsil ma'lumot AQSh mualliflarining audiobookida aytilgan Damon Shexter va

Gordon Sander " Logistika. Ta'minot zanjirlarini boshqarish san'ati"). Logistika bo'yicha ilmiy ishlarning birinchi muallifi-19 asrning o'rtalariga qadar Rossiyada yashagan frantsuz harbiy nazariyachisi Antoine Henri Jominiy. Ikkinchi jahon urushi davrida harbiy logistika eng yuqori rivojlanishga erishdi. "Logistika" atamasidan foydalanishning ikkinchi jihati matematik. Logistikadan matematik foydalanish faqat ilmiy yo'nalishga ega. Nemis faylasufi va matematigi Gottfrib Leibniz logistika matematik mantiq deb atagan. Ikkinchi jahon urushidan so'ng, ishlab chiqarish korxonalarini etkazib berishni takomillashtirish uchun foydalanishni boshlagan iqtisodchilar logistika bilan qiziqishdi. Umuman olganda, iqtisodiy sohadagi logistika tovarlarni sotib olish, ishlab chiqarish va sotishda xarajatlarni kamaytirish vositasidir. Tovar ayirboshlash va transport tizimlari sohasida logistika konsepsiyasidan foydalanish tovar ayirboshlash jarayonlarini takomillashtirish, inventarizatsiya va xarajatlar darajasini optimallashtirish, iste'molchilarga xizmat ko'rsatishning yuqori sifatini ta'minlashga qaratilgan. Logistika tadqiqot ob'ekti – moddiy oqim va unga tegishli moliyaviy, axborot va xizmat ko'rsatish oqimlari. Moddiy oqim-mahsulotni shakllantirishning barcha bosqichlarida mahsulot harakati: "xom ashyo manbai-ishlab chiqarish - tovarlarni taqsimlash-yakuniy iste'mol-teskari oqim". Logistika tadqiqotlari mavzusi - moddiy va tegishli oqimlarning harakatini optimallashtirish. Logistikaning maqsadi, umuman, 7 qoidalarida aks ettirilgan: (1) kerakli mahsulotni (2) o'z vaqtida (3) kerakli joyga, (4) eng kam xarajat bilan, (5) kerakli sifat, (6) to'g'ri

miqdori va (7) kerakli iste'molchiga moddiy oqim. Agar ushbu qoidalar bajarilsa, logistika faoliyatining maqsadi erishilgan deb hisoblanadi.

2. Logistika sohasi
Bugungi kunda logistika faoliyatning turli sohalarida qo'llaniladi: tadbirkorlik, davlat sektori, shahar xo'jaligi, transport va savdo infratuzilmasi, sanoat, qishloq xo'jaligi, turizm, qurilish va boshqalar.logistikani o'quv intizomi sifatida o'rganishda tovar ayirboshlash zanjiri moddiy oqimning paydo bo'lishidan iste'molchi tomonidan tayyor mahsulotlardan foydalanishga qadar ko'rib chiqilishi kerak.
1-bosqich. Xom ashyo (o'rmon, neft, gaz, ruda, ekinlar va boshqalar) ishlab chiqariladi, bu xom ashyo omboriga vaqtincha saqlash yoki ixtisoslashgan korxonalarda dastlabki ishlov berish uchun olib boriladi.
Bosqich 2. Qayta ishlash korxonalari omborlarda olingan materiallar oraliq saqlash, keyin ehtiyot qismlar va yarim tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish uchun oraliq ishlab chiqarish korxonalariga tashiladi.
Bosqich 3. Ishlab chiqarilgan qismlar va yarim tayyor mahsulotlar omborlarda saqlanadi, so'ngra tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun tarqatish markazlariga yoki boshqa ishlab chiqarish korxonalariga ko'chiriladi.
Bosqich 4. Ishlab chiqarish korxonasidagi detallar va yarim tayyor mahsulotlar tayyor mahsulotlarga aylantirilib, ular savdo omborlariga joylashtiriladi, so'ngra tovar maqomini oladi va yakuniy iste'molchini sotib olgan tovar aylanish sohasiga kiradi.
Bosqich 5. Tovarlarni oxirgi iste'molchilar tomonidan ishlatilgandan so'ng, qattiq maishiy chiqindilarni yig'ish, ularni utilizatsiya qilish yoki ko'mish amalga oshiriladi
3. Logistika menejmenti
logistika menejmenti deb ataladi va oltita asosiy printsipga asoslanadi: tizimli yondashuv; strategik qarashning ustuvorligi; aqlli materiallarni boshqarish; moddiy va axborot logistikasining birligi; logistika yadrolari yoki logistika tizimining o'sish nuqtalarini yaratish; elektron texnologiyalardan foydalanish. Tizim yondashuvi. Kiruvchi, ichki va chiqadigan moddiy oqimlar bir butun sifatida qaraladi. An'anaviy yondashuv, aksincha, korxona boshqaruvini funktsiyalarga (ta'minot, marketing, moliya va ishlab chiqarishni boshqarish) ajratish asosida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, funktsiyalar o'rtasida qarama-qarshiliklar yoki "to'siqlar"mavjud. Logistika kontseptsiyasidan foydalanish umumiy tovar ayirboshlash xarajatlarini kamaytirishga va vaqtni qisqartirishga olib keladi
korxona orqali moddiy oqimni o'tish. Strategik qarashlarning ustuvorligi.
4. Tarixiy jihatdan "logistika" atamasining uchta manbai mavjud: harbiy; matematik va iqtisodiy. Harbiy logistika asoschisi Iskandar Zulqarnayn hisoblanadi. U qisqa vaqt ichida logistikadan foydalanish orqali ko'plab hududlarni egallashga muvaffaq bo'ldi. Misol uchun, u daryolar bo'ylab qo'shinlarning yo'llarini ochdi. Bu armiyani o'z vaqtida qurol-yarog', oziq-ovqat va kiyim-kechak bilan ta'minlashga yordam berdi. Logistika masalalari Napoleon tomonidan ham qiziqish uyg'otdi (logistika tarixi haqida batafsil ma'lumot AQSh mualliflarining audiobookida aytilgan Damon Shexter va
Gordon Sander " Logistika. Ta'minot zanjirlarini boshqarish san'ati"). Logistika bo'yicha ilmiy ishlarning birinchi muallifi-19 asrning o'rtalariga qadar Rossiyada yashagan frantsuz harbiy nazariyachisi Antoine Henri Jominiy. Ikkinchi jahon urushi davrida harbiy logistika eng yuqori rivojlanishga erishdi. "Logistika" atamasidan foydalanishning ikkinchi jihati matematik. Logistikadan matematik foydalanish faqat ilmiy yo'nalishga ega. Nemis faylasufi va matematigi Gottfrib Leibniz logistika matematik mantiq deb atagan. Ikkinchi jahon urushidan so'ng, ishlab chiqarish korxonalarini etkazib berishni takomillashtirish uchun foydalanishni boshlagan iqtisodchilar logistika bilan qiziqishdi. Umuman olganda, iqtisodiy sohadagi logistika tovarlarni sotib olish, ishlab chiqarish va sotishda xarajatlarni kamaytirish vositasidi
5. logistika ob'ekti xom ashyo omborlaridan tayyor mahsulot omborlariga boradigan ichki moddiy oqim va unga tegishli oqimlarning bir qismidir. Ishlab chiqarish korxonalarining ichki moddiy oqimlarini, yirik avtomatlashtirilgan omborlarni, tugun portlarini va temir yo'l stantsiyalarini optimallashtirish ishlab chiqarish logistikasining mavzusi hisoblanadi. Ishlab chiqarish logistikasi korxonada moddiy oqimlarni va ularga tegishli axborot oqimlarini rejalashtirish, tashkil qilish, nazorat qilish va tartibga solishni o'z ichiga oladi.
6. Birinchi ta'rif logistikaning ilmiy jihatini anglatadi va ikkinchi ta'rif amaliy faoliyatga nisbatan qo'llaniladi. Korxona yoki korxona guruhining logistika tizimi turli texnika, texnologiyalar va maxsus bilimlar yordamida malakali xodimlar tomonidan amalga oshiriladigan moddiy oqimlarni targ'ib qilishga xizmat qiladi. Logistika tizimi faoliyatining maqsadi etti logistika qoidasidan kelib chiqqan holda shakllantiriladi. 7 qoidalarida aks ettirilgan: (1) kerakli mahsulotni (2) o'z vaqtida (3) kerakli joyga, (4) eng kam xarajat bilan, (5) kerakli sifat, (6) to'g'ri

miqdori va (7) kerakli iste'molchiga moddiy oqim.

7. Elektron texnologiyalardan foydalanish. Elektron logistika-"elektron savdo" yoki "Internet-savdo"ni rivojlantirish. Sanoat, savdo va transport tizimlarida logistikadan
foydalanish jismoniy tovar ayirboshlash jarayonlarini tartibga solish, "darboğazlar" ni bartaraf etish, mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilash va korxonaning raqobatbardoshligini sezilarli darajada oshirish imkonini berad
8. Bugungi kunda logistika faoliyatning turli sohalarida qo'llaniladi: tadbirkorlik, davlat sektori, shahar xo'jaligi, transport va savdo infratuzilmasi, sanoat, qishloq xo'jaligi, turizm, qurilish va boshqalar.logistikani o'quv intizomi sifatida o'rganishda tovar ayirboshlash zanjiri moddiy oqimning paydo bo'lishidan iste'molchi tomonidan tayyor mahsulotlardan foydalanishga qadar ko'rib chiqilishi kerak.
9. Logistika funktsional sohalarini o'rganishda tizimli yondashuv qo'llanilishi kerak, chunki sanoatda ham, alohida korxonada ham moddiy oqim yagona ta'limdir.
Uning ko'plar foydali xususiyatlari bor. Bu soxalar juda foydalidir
10. Moddiy oqim tushunchasi

Biror kishi olovga, oqayotgan suvga, ishlaydigan odamga abadiy qarashi mumkin va yuqoridagi barcha narsalar oqimlarga tegishli. Oqim-kosmosda yoki aloqa kanallari orqali bir vaqtning o'zida harakatlanadigan moddalar, axborot, pul miqdori. Logistika tizimlarida asosiy narsa xom ashyoning asosiy manbasidan yakuniy iste'molchiga, shu jumladan, teskari va qaytariladigan oqimlarni tashish, saqlash, yuklash va tushirish va boshqa logistika operatsiyalari natijasida hosil bo'lgan moddiy oqimdir. Muayyan vaqtlarda moddiy oqim xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, tugallanmagan ishlab chiqarish yoki tayyor mahsulotlar zaxirasi bo'lishi mumkin, agar moddiy oqim dam olishda bo'lsa. Oqimning o'lchami yuk o'lchov birligi (dona, tonna, va hokazo) va denominatorda – vaqt o'lchov birligi (kun, oy, yil va boshqalar) bo'lgan fraksiyon shaklida ko'rib chiqiladi.

Moddiy oqimlarni an'anaviy tarzda boshqarish uchun logistika yondashuvi o'rtasidagi asosiy farq quyidagicha. Korxonada yoki korxonalar o'rtasida yagona oqimlarni an'anaviy boshqarish bilan ularni tartibga solish alohida-alohida amalga oshiriladi. Logistika yondashuvining o'ziga xosligi korxona yoki korxona darajasida logistika xizmatining yagona moddiy oqimini boshqarishdir. Moddiy oqimlarni tasniflashda quyidagi asosiy guruhlar ajratiladi. Guruh 1. Logistika tizimiga nisbatan moddiy oqim: ichki va tashqi, kirish va chiqish bo'lishi mumkin. Guruh 2. Nomenklaturaga ko'ra, moddiy oqimlar bir xil va ko'p turlarga bo'linadi. Bunday ajratish kerak, chunki oqim tarkibi u bilan ishlashga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.
11. Moliyaviy oqimlar moliyaviy oqim korxonaning logistika tizimi va korxonalar o'rtasida moddiy va axborot oqimlari bilan bog'liq moliyaviy resurslarning yo'naltirilgan harakatidir. Axborot oqimlari ishlab chiqarish va tovar ayirboshlash sohasidagi axborot oqimlari moddiy oqimga bog'liq bo'lib, uning harakatini boshqarish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi va bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega.
12. . Logistika tizimiga nisbatan axborot oqimlari ichki va tashqi, kiruvchi va chiqadigan qismlarga bo'linadi. Guruh 2. Axborot vositalarining turiga ko'ra, qog'oz va magnit tashuvchilardagi oqimlar farqlanadi. Guruh 3. Foydalanishning kelib chiqishi va davriyligi bo'yicha axborot oqimlari quyidagilar: muntazam; davriy; on-layn; off-line. Guruh 4. Moddiy oqimga nisbatan axborot oqimlari farqlanadi: oldinga; sinxron; kechikish; yo'nalishda bir xil; yo'nalishda farq qiladi. Guruh 5. Logistika zanjiri yoki tarmog'idagi o'zaro ta'sirlar turlari bo'yicha: gorizontal oqimlar-logistika tizimining bir xil darajasida bo'lgan mustaqil korxonalar o'rtasida (masalan, transport kompaniyalari o'rtasida – logistika tarmog'ida); vertikal – iqtisodiy shartnomalar (etkazib beruvchi – iste'molchi) bilan bog'liq korxonalar o'rtasida logistika zanjirida. Guruh 6. Vaqtinchalik omil: retrospektiv (voqealar haqidagi ma'lumotlar); istiqbolli (rejalashtirilgan voqealar haqida ma'lumot). Guruh 7. Maqsadga qarab: direktiv (boshqaruvchilar); normativ-ma'lumotnoma; buxgalteriya hisobi; yordamchi.
Zamonaviy ishlab chiqarish, savdo va transport tizimlarida axborotning rolini oshirish