Bajardi Xasanova Qizlarxon

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
TA’LIM VAZIRLIKI
Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Unversiteti
Fakultet:Biologiya
Mustaqil ishi
Mavzu: Mikroorganizmlarning zamonaviy sistematikasi.

Bajardi Xasanova Qizlarxon
Qabul qildi Abdusamadov Sohibjon

Toshkent 2021
Mikroorganizmlarning zamonaviy sistematikasi.
Reja:
1. Prokariotlarning sistematikasi 2. Viruslarning shakli, guruhlari va sistematikasi. 3. Viruslar klassifikatsiyasi

Prokariotlarning sistematikasi
Mikroorganizmlarni ma'lum bir sistematikaga (tasnifga) so-lishda ulaming quyidagi xususiyatlari e'tiborga olinadi:

• 
  -shakli va o'lehami;
  
• 
  -harakati (xivchinlarning bor-yo'qligi va joylashishi);
  
• 
  -kapsulasining bor-yo'qligi: bor-yo'qigk IV.UZ -endospora hosil qilishi;
  
• 
  -gram usulida bo'yalishi;
  
• 
  -moddalar almashinuvining o'ziga xosligi;
  
• 
  -energiya olishi;
  
• 
  -tashqi muhit bilan aloqasi.
  

Molekular biologiyaning yutuqlari evaziga mikroorganizmlar-ning genotip xususiyatlarini o'rganish mumkin bo'ldi. Bunda mikro-or ganizm nukleotid tarkibi, purin va pirimidin asoslarining bir-biriga nisbati o'rganiladi va ikki guruhga kiruvchi mikroorganizm-larning farqlari aniqlanadi. Ikki turga kiruvchi mikroorganizm nuklein kislolalarini bir-biriga gibridlab, ular arasidagi nukleotidlar tarkibining o'xshashligi o'rganiladi. IVIikroorganizmlarning xususiyatlari organilib, KLinney ish-lab chiqgan binor nomenklaturasi bo'yicha lotin alifbosida ilmiy nom beriladi. Masalan, pichan tayoqchasi Bacillus subtilis deb nomlanadi.Mikroorganizmlarga 1980-yil 1-yanvardan boshlab Xalqaro nomenklaturasi kodeksi qoidalariga muvofiq nom berila-digan bo'ldi. Mikroorganizmlarning yaqin belgilariga qarab tavsiflovchi tur (species), avlod (genus), oila (familia), tartib (ordo), sinf (classis), bo'Um (divisio), olam (regnum) kabi toksonomik kategoriyalar ishlatiladi. tegoriyalar ishlatiladi.Aerob grammanfiy kokklar va ykokkiar va tayoqchalar. Bu guruh vakillari 7 ta ollaga mansub bo'lib, shundan 3 tasi tuproqning hosildorligini oshirishda amaliy ahamiyatga ega. Psevdomonadalar tabiatda Juda keng tarqalgan, ba'zi vakillari nitratlarni erkin azot gacha qaytara oladilar.Azotobacteriaceae oilasi vakillari tayoqchasimon, kokksimon hujayralarga ega bo'lib, harakatchan, spora hosil qilmaydi, erkin azotni o'zlashtira oladi. Rhizobiaceae oilasi vakillari tayoqcha ko'rinishida, spora hosil qilmaydi, boshoqdoshlar ildizida tuganaklar hosil qiladl, o'simHklar bilan simbioz holda yashab, erkin azotni o'zlashtiradi. Agrobacterium avlodi har xil o'simlik ildizlarida shish hosil qiladi va vakillari fitopatogen bakteriyalarga kiradi. Methylcoccaceae oilasi ikki avlodni Methylococcus va Methylo-monas ni o'z ichiga oladi. Bu avlod vakillari kokk va tayoqcha shaklida bolib, ular uchun energiya manbayi bo'lib metan va metanol xizmat qiladi. Acetobacteriacnea oilasi Acetobacter va Gluconobacter avlod-laridan tashkil topgan bo'lib, bu avlod vakillari ctil spirtini sirka kislotagacha oksidlaydi. Fakultativ anaerob, grammanfiy tayoqchalar bu guruh vakillari; Enterobacteriaceaeva Vibrionaceae oilalariga mansub bo'lib, odam va hayvonlarda yuqumli kasalliklarni qo'zg'atadi. Bular Esherihia, Potobacterium, Salmonella, Shigella, Ervinia va boshqa avlodlari o'z ichiga oladi. Ba'zi vakillari odam va a boshliga avlodlami o'z ichig hayvonlarda kasallik qo'z-gatsa, ba'zilari tuproqda, suvda yoki epifit holida uchraydi.Vibrionaceae oilasi Vibrio, Aeromonas, Plesimonas kabí bir necha avlodlarni o'z ichiga oladi. Ular chuchuk va dengiz suvlarida, baliq va odam organizmida uchraydi, ular orasida kasallik qo'zg'a-tuvchilari ham bor.Grammanfiy, xemolitotrof bakteriyalar ikki oila va 15 ta avloddan iborat. Nitrobacteriaceae oilasi vakillari tayoqchasimon, ellipssimon, sharsimon, spiralsimon ko'rinishlarda bo'lib, spora hosil qilmaydi. Harakatchan va harakatsiz vakillarga ega. Xemolitotrof vakillari obligat holda uchraydi. Ular energiyani ammiak yoki nitratlarning oksidlanishidan oladi. Tuproqda, suv havzalarida, dengiz va okean suvlarida ko'proq tarqalgan. Nitrosospira, Nitrosococcus, Nitroso lobus, Nitrospira, Nitrococcus kabi vakillari ammiakni nitritgacha oksidlaydi.Siderocapsaceae oilasi vakillari kapsula bilan qoplangan bo'lib, tavoqcha, sharsimon, ellipssimon hujayralardan iborat. Bu oila vakillari temir oksidini to'plash xususiyatiga ega. Ular oksidlami kapsula ustida, kapsuladan tashqarida yoki kapsulaning o'zida to'playdilar. Bu olla vakillari xemoroorganotroflar hisoblanib, kis-lorodli muhitni yoqtiradi va temir moddalari bor suvlarda ko'proq tarqalgan. Myxobacteriales va Cytophagales tartibga kiruvchi bakteriyalar sirpanuvchi bakteriyalar deb nomlanadi. Myxobacteriales tarkibiga meva tana hosil qiluvchi bir hujayrali mik sobakteriyalar kiradi.Silindrsimon hujayralari uchi egilgan, tashqi tomondan shilim-shiq kapsula han o'ralgan bo'lib, bolinib ko'payadi. Miksobakte-riyalaming hujayra devori elastik bo'lib, bakteriya hujayrasining egilishiga va harakatlanishiga yordam beradi. Vegetativ hujayralari bo'linib ko'payadi, sirpanib harakatlanadi, rangsiz yoki rangli meva tanalar hosil qiladi. Meva tanalarning rangi shakli bakteriyaning xususiyatlariga bog'Mq. Miksobakteriyalar sporangiylarida mikrosis-talarni hosil qiladi va ular substratdan shoxlari bilan ko'tarilib turishi mumkin. Mikrosporalar qurg'oqchilikka chidamli, lekin qizdirilganda nobud bo'ladi. Mikrosislalar qulay Chidamili, lakin gladkilganda, nobud sharoitda unib, vegetativ hujayraga aylanadi. Mikrosi slalar aerob bo'lib, xemo organotroflar hisoblanadi, tuproqda, go'ngda uchrab, o'simlik va hayvon sellulozasi polisaxaridi, oqsili va boshqalarni parchalaydi.