Bajardi: Nurmatov. Z. O’qituvchi: Ahmedova. A

Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети Р ва МА факультети Mavzu: Товуш ютилиши. Товуш ютувчи материалларнинг конструкцияси

Bajardi: Nurmatov. Z.
O’qituvchi: Ahmedova. A.

Reja:

• Kirish
• Tovush hosil bo’lishi.
• Tovush yutulishi.
• Tovush yutuvchi materiallarining konstruktiv tuzulishi
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish

• Kundalik turmushda tovush atamasini havoda tarqaluvchi va odam eshita oladigan toʻlqinlarga nisbatan qoʻllashadi. Biroq fizikada tovush deb har qanday materiyada tarqaluvchi mexanik toʻlqinlarga aytiladi. Tovush va u bilan bogʻliq hodisalarni oʻrganuvchi fan boʻlimi akustika deyiladi.

Tovush hosil bo’lishi.

• Tovush mexanik energiyaning materiya boʻylab toʻlqinlar yordamida tarqalishidir. Tovush chastota, toʻlqin uzunligi, davr, amplituda va tezlik bilan xarakterlanadi.
• Tovush (fizikada) — keng maʼnoda — gazsimon, suyuq yoki qattiq muhitda toʻlqin shaklida tarqaladigan elastik muhit zarralarining tebranma harakati. Tor maʼnoda — odam va hayvonlarning maxsus sezgi organlari orqali qabul qilisheshitish hodisasi. Eshitiladigan va eshitilmaydigan T. bor. Chastotasi 16 Gs — 20 kGs gacha boʻlgan toʻlqinlar inson qulogʻida T. sezgisini uygʻotadi. Chastotasi 16 Gs dan kichik boʻlgan elastik toʻlqinlar infratovush deb ataladi. Chastotasi vq20 kGs Q 1 GGs boʻlgan toʻlqinlar ultratovush va chastotasi u>1GGs dan yuqori boʻlgan toʻlqinlar gipertovush deyiladi. Infra, ultra va gipertovushlarni inson qulogʻi eshitmaydi. Gaz va suyuqliklardagi T. toʻlqini faqat boʻylama toʻlqin, qattiq jismlarda tarqaladigan toʻlqinlar esa ham boʻylama, ham koʻndalang boʻlishi mumkin. T. tezligi quruq havoda 15° trada 0,34 km/s, suyukdikda 152 km/s, qattiq jismda 5Q6 km/s (olmosda 18 km/s) boʻladi.

Tovush yutulishi.

• Tovush yutilishi - tovush toʻlqini energiyasining boshqa tur energiyalarga, xususan issiqlik energiyasiga qaytmas oʻtishi hodisasi; yutilish koeffitsiyenta a bilan xarakterlanib, sm~’ da, yaʼni neper/sm yoki detsibel/m larda ifodalanadi.
• Gazlarda Tovush yutilishi gaz bosimiga, suyuqliklarda, asosan, yopishqoqlikka bogʻliq. Qattiq jismlarda Tovush yutilishi, asosan, muhitning ichki ishqalanishi va issiqlik oʻtkazuvchanligi bilan belgilanadi. Tovush yutilishi moddaning kristallik holatiga, defekt, aralashma va dislokatsiyalarning boryoʻkligiga, materialga dastlabki ishlov berishga bogʻliq. Metall va yarimoʻtkazgichlarda Tovush yutilishi dielektriklardan doim katta, chunki tovushning oʻtkazuvchanlik elektronlari bilan oʻzaro taʼsiri natijasida qoʻshimcha yutilish boʻladi

Muhitda moddalar har xil jinsli boʻlganda Tovush yutilishi ortib ketadi. Turli gʻovak va tolali moddalarda Tovush yutilishi yuqori boʻlganligidan ulardan tovushni pasaytiruvchi va izolyatsiyalovchi vosita sifatida foydalaniladi

• Muhitda moddalar har xil jinsli boʻlganda Tovush yutilishi ortib ketadi. Turli gʻovak va tolali moddalarda Tovush yutilishi yuqori boʻlganligidan ulardan tovushni pasaytiruvchi va izolyatsiyalovchi vosita sifatida foydalaniladi

Tovush yutuvchi materiallarining konstruktiv tuzulishi

Xulosa

Bu ishni bajarish natijasida men tovush tarqalishi tovushning turli muhutlarda tarqalishi va yutulishini ko’rib chiqdim va tegishli bilimlarga ega bo’ldim. Biz kerakli joyda muhit parametrlarini o’zgartirib tovushni ma’lum darajada kuchaytirishimiz yoki akslanishini oldini olishimiz mumkin va eshitish organimizni zararli tovush tasiridan himoya qilishimiz mumkin.

Foydalanilgan adbiyotlar

• Z.M.Zuparov.T.G. Raximov, B.N.Raximov. (TOSHKENT 2018)
• V.I.Pavlovskaya, A.N.Kacherovich, A.P.Lukyanov. Akustika i elektroakusticheskaya apparatura. M.: «Iskusstvo». 1986. 32.
• M.Zuparov. Elektroakustika va radtoeshittirishda o‘lchash va texnik nazorat. Tashkent. 2010.