Bajardi: mt-1 guruh talabasi

Termik ishlov berish turlarining tasnifi

Har qajiday termik ishlov berish jarayonini temperaturaniing vaqt mobaynida o‘zgarishini ko‘rsatuvchi grafik yordamida tasvirlash mumkin. Biinday grafik yordamida qizdirish temperaturasi. qizdirish va sovutish vaqti, qizdirish va sovutish tezligining o‘rtacha va haqiqiy qiymati, qizdirish temperaturasida ushlab turish vaqti va ishlab chiqarish siklining umumiy davom etish vaqtini aiiiqlash mumkin. Lekin bu grafik shakii bilan biz qanday tennik ishlov berish turi haqida ish olib borilayotgani haqida hech narsa deya olmaj’miz. Temiik ishlov berish turi temperaturaning vaqt mobaynida o‘zgarishi orqali emas, balki metall va qotishmalarda faza va struktura o‘zgarishlari orqali aniqlanadi. Termik ishlov berishning oxirigi belgilariga asoslaiigan holda rus olimi A,A. Bochvar tomonidan qora va rangli metall va qotishmalarni termik ishlov berishning ko‘p sonli turlarini o'zida jamlagan tasnifi ishlab chiqildi. AA.Bochvar tasnifiga asosan, iqtisodiy o‘zaro hamkorlik Kengashining standartlash bo‘yicha komissiyasi tomonidan poiat va rangli metall va qotislimalami termik ishlov berishni turli turlari tasnifi hamda shimgamos terminologiyalarislilab chiqildi. 2 .1-rasmda metall va qotislimalarni termik ishlov berishning asosiy turlari tasnifining sxemasi tasvirlangan. Tennik ishlov berish - termik ishlov berish, termomexanik ishlov berish va kimyoviy-termik ishlov berish turlariga boiinadi. Tennik ishlov berish - metall yoki qotishmalarga termik ta'sir ko‘rsatish hisoblanadi, Tennomexanik ishlov berish - metall va qotishmalarga termik ta’sir ko^rsatish bilan birgalikda plastik deformatsiyalounshatish, 2-tur yumshatish, polimorf o‘zgarishga ega bo‘lgan toblash, polimorf o ‘zgarishga ega bo'lmagan tobl^h, metall yoki qotishma sirtini erishi yuzaga kehiradigan toblash, bo‘shatish va eskirtirish. Biinday temiik ishlov berish turlari poiat, raiigli metall va qotishmalarga tegishlidir. Termik ishlov berishning har bir turi o'zi alohida turii asosdagi qotishmalami o‘ziga xosligini e’tiborga oigan holda turii turlarga boiinadi.

Alohida termik ishlov berish tiiriari zagotovka va detallar olishiiing boshlangich va asosiy jarayonlaiida, masalan, issiq holda bosim bilan ishlov berishda, quymakorlikda, payvandlashda va boshqa turii operatsiyalarda ham uchraydi. Masalan, quymakorlik sohasida qotishmalami qolipga quyiiganda qotishidan so‘ng quymani tez sovutish jarayonida to ia toblash kuzatiladi, Detallami silliqlashda ulaming yuzasini qizishi natijasida bo‘shatish jarayoni kuzatilishi mumkin. Payvandlashda payvand choklariga temiik ta’sirlanish zonasida qayta kristallanuvchi yumshatish va shunga o‘xshash temiik ishlov berish turlarini uchratishimiz mumkin. Bu qo'shimcha temiik ishlov berish turlari ba’zi hollarda foydah ham boiishi mumkin, shu bilan birga buyumíarda kutilmagan struktura va xossasini o‘zgarishiga olib kelishi ham mumldn. Quvish, prokatlash, bolg'alash va boshqa ishlov bcrishlardan so'ng zagotovka notekis soviydi. Natijada bir Jinsli stniktura hosil boiinaydi, zagotovkaning turli joylarida xossalari turiicha boiadi, ichki kiichianishlar paydo boiadi. Bundan tashqari likvatsiya (kimyoviy notekislik) tufayli quymaning kimyoviy tarkibi ham bir xil boimaydi. Bu miqsonlarni yo‘qotish uchun termik ishlov beriladi, unga yoimshatish va nontiall^h kiradi.