Bajardi: Maxamadumarova Ruxsora mmt-83

Bajardi:Maxamadumarova Ruxsora MMT-83

11-variant

1.Ijtmoiy-iqtsodiy jarayonlarni moliyaviy tartibga solish.

Bozor institutlari “nomenklatura”sining kengayishi, ular o’rtasidagi aloqalarning murakkablashuvi, yangi tizimlar-ning (evolyutsiya yoki taraqqiyot qonunlariga muvofiq ravishda) shakllanishini ham rad etib bo’lmaydi.

Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga davlatning ta’siri esa quyidagi maqsadlar uchun zarur:

• 
  hayotiy faoliyatning umumiy sharoitlarini va iqtisodiy qarorlarning amalga oshirilish asoslarini ta’minlash (butun jamiyat uchun xavfsiz yashash sharoitini yaratish, mulkka egalik qilish huquqi himoyalashga va shaxsning erkin rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan huquqiy rejimni (tartibni) o’rnatish va qo’llab-quvvatlab turish, samarali raqobatni qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish);
  

• barqarorlashtiruvchi tadbirlarni amalga oshirish (davlat iqtisodiy o’sishning sur’atlarini, inflyatsiya va ish bilan ta’minlash darajasini tartibga solib turishi, iqtisodiyotning tarmoq va mintaqaviy tuzilmasidagi progressiv (ijobiy) o’zgarishlarni rag’batlantirishi, tashqi iqtisodiy muvozanatni va milliy valyutaning kursini qo’llab- quvvatlashi lozim);

  
  

• resurslarning ijtimoiy yo’naltirilgan qayta taqsimlanishini amalga oshirish (davlat jamiyatga kerak bo’ladigan, lekin u bilan xususiy sektor shug’ullanmaydigan ishlab chiqarishni tashkil qilishi, ish haqi, pensiyalar, nafaqalarning minimal darajasini kafolatlashi, ijti-moiy himoyaga muhtojlarga yordam berishi, qat’iylash-tirilgan (fiksatsiya qilingan) daromadlarning indeksatsiya-sini amalga oshirishi zarur).

  
  

Rivojlangan har qanday davlat yirik mulkka, ya’ni mamlakat milliy boyligining katta qismiga ega. Bu mulk, asosan, moddiy- buyumlashgan shaklda (tabiiy boyliklar, binolar, inshootlar, ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish korxonalari, muzeylar, qo’riqxonalar, davolash manbalari, kutubxonalar, oltin zaxiralari va h.k.) mavjud bo’lib, o’zining mo’ljallanganligiga ko’ra ular davlat boshqaruvi va iqtisodiy tartibga solishda davlatning ishtirokiga oid joriy ehtiyojlarni “to’lash”ga ishlatilmasligi kerak. Ma’lumki, hozirgi va kelajak avlod uchun milliy boylik, odatda, “eyilmaydi” va, aksincha, u ko’paytiriladi.

Shuning uchun ham davlatning (agar, albatta, davlat hududlar, aholi, an’analar va h.k.lar kompleksi sifatida emas, balki boshqaruv organi sifatida qaralsa) real (haqiqiy) boyligi uning markazlashtirilgan pul fondidan, ya’ni davlat moliyasining moddiy asosidan iborat ekanligi ma’lum bo’ladi. Barcha zamonaviy iqtisodiy makon uchun turli-tuman pul oqimlarining harakati va ularning bir- birlari bilan qo’shilib ketishi, o’z miqdori bo’yicha turlicha bo’lgan pul fondlarini (shaxsiy, jamoa, kredit, rezerv, valyuta, sug’urta, byudjet, markaziy, mintaqaviy, homiylik va boshqalar) shakllantirish va ulardan foydalanish xosdir. Ularning barchasi yagona real manba - mamlakat ichida va xorijda shu yilning o’zida yaratilgan qo’shilgan qiymat – hisobidan “oziqlanadi”. Bu fondlarni qayta taqsimlashning tarkibi va strukturasi (tarkibiy tuzilmasi) , ya’ni davlat uning qancha qismini o’ziga oladi va undan qanday foydalanadi, milliy xo’jalik takror ishlab chiqarishining nisbatlari (proportsiyalari), ijtimoiy sohani ta’minlash, zaruriy rezervlarni yaratish, milliy xavfsizlikni ta’minlash imkoniyatlari va h.k.larni belgilab beradi.

2.Moliyaviy hisobotlarda moliyaviy koeffitsiyentlardan foydalanish

Korxona faoliyatiga baho berishda mutlaq ifodalar moliyaviy holatning barcha qirralarini ochib bera olmaydi. Shu sababli ko'p hollarda nisbiy ifodalardan ham foydalaniladi. Nisbiy ifodalar fanda moliyaviy koeffitsiyentlar deb nomlanib ularning har biri korxona moliyaviy holatining muhim jihatlarini o'zida ifoda etishi bilan farqlanadi.

Moliyaviy koeffitsiyentlarni aniqlashning quyidagi muhim jihatlarini xarakterlash lozim:

- moliyaviy koeffitsiyentlar

- 2 yoki undan ortiq ko'rsatkichlarni o'zam nisbatlash orqali topiladi (nisbatlash o'z mazmuniga hamda tasnifiga ega bo'lmog'i va moliyaviy holatga baho berishda yangi bir ko'rsatkichni ifoda etishi lozim); 49

- moliyaviy koeflitsiyentlar - faqat rasmiy chop etiladigan moliyaviy hisobot ma'IumotIari asosida aniqIanadi (moliyaviy koeflitsiyentlar bitta yoki bir nechta moliyaviy hisobot qatorlarini, shuningdek ularning jamlangan birliklarini nisbatlash orqali hisoblanadi);

- moliyaviy koeflitsiyentlar - bir xiI jarayonning har xiI jihatlarini ifodalaydi (masalan korxona to'lov layoqatini baholashda, uning mutlaq, oraliq va umumiy ko'rsatkichlarini tarkiblanishi);

- moliyaviy koeflitsiyentlarni - aniqIashda alohida ko'rsatkichlarni jamlash imkoniyati ma\jud (masalan, korxona moliyaviy holatining reyting baholashda ko'rsatkichlarning jamlanishi yoki iqtisodiy nochorlikni aniqIashda ko'rsatkichlaming jamlanishi).

- moJiyaviy koetlitsiyentlar - hir xii o'lchovga ega;

- moliyaviy koetlitsiyentlar - korxona faoliyat samaradorligini kompleks baholash imkonini beradi; - moliyaviy koeflitsiyentlar

- har xiI jarayonning bir xiI jihatlari mazmunini xarakterlaydi (asosiy vositalarning eskirishi va yaroqlilik koeflitsiyentlari har xiI jihat, ularning birligi esa bitta jihat) - moliyaviy koeffitsiyentlar - mutlaq darajadagi qiymatning qanday bo'lishidan qat'iy nazar barcha korxona va tashkilotlar ko'rsatkichlarini qiyosiy taqqoslash imkonini beradi. Moliyaviy koeflitsiyentlar aslida tahlilning oxirgi bosqichida aniqlanadigan ko'rsatkichlar emas. Moliyaviy holatga baho berish ushbu ko'rsatkichlarni aniqlashdan boshlanadi. MoIiyaviy koeffitsiyentlarning, odatda tarkibiy va muvofiqlashtiruvchi turlari xarakterlanadi. Tarkibiy moliyaviy koeffitsiyentlar bir xiI asosli jamlangan qatorlarda birlik qatorlarning salomog'ini xarakterlasa, muvofiqlashtiruvchi koeflitsiyentlar esa har xiI asosli ko'rsatkichiarni o'zaro nisbatlash orqali hisoblanadi. Tarkibiy koeffitsiyentlarga - korxona mol-mulki tarkibida uzoq muddatli va joriy aktivlaming salmog'i, joriy aktivlar tarkibida likvid aktivlar (tovar moddiy zaxiralar, debitorlik majburiyatlari. pul mabIag'Iari)ning saImog'i, jami manbalar tarkibida o'z va qarz mablag'lari salmog'i, majburiyatlar tarkibi50 da uzoq va qisqa muddatli majburiyatlar salmog'i va boshqa tarkibiy koeffitsiyentlar kiradi. Muvofiqlashtiruvchi koeffitsiyentlarga moliyaviy mustaqillik, barqarorlik, rentabellik ko'rsatkichlari, to'lov layoqati ko'rsatkichlari kiradi. Moliyaviy koeffitsiyentlarni jamlangan qatori bo'yicha quyidagi tarkibni tuzib chiqish mumkin. - to'lov layoqati va likvidlilik koeffitsiyenti; - moliyaviy barqarorlik koetlitsiyentlari; - daromadlik (rentabellik) koeffitsiyentlari; - bozor aktivligi koeffitsiyentlari; - ish aktivligi koeffitsiyentlari;

3-masala