Bajardi: Iskandarova. Sh Qabul qildi: Rahimova. M

Tuyuq va Tajnis.

Tajnis (ar. – jinsdosh, hamjins) – baytda shaklan bir xil yoki bir-biriga yaqin so‘zlarni qo‘llashga asoslangan she’riy san’at. Asosan nazmda, ba’zan nasrda ham istifoda etiladi. Ilmi badi’ga doir manbalarda tajnisning bir necha turlari farqlanadi. Turkiy adabiyotda tajnisning asosan quyidagi turlari keng qo‘llanilgan:
Boʻldi chun umring kunining vaqti tush,
Nafsi sargasht otini koʻp chopma, tush.
Hobgoh etgil qanoat manzilin,
Yoʻqsa hargiz koʻrmagingdir rost tush.
(Ogahiy).

Qit’a janri tahlili(Mumtoz ijodkorlar she’rlari asosida)

Qit’a (ar.) – parcha, bo‘lak, qism). Ikki baytdan bir necha baytgacha hajmda bo‘lgan, juft misralari qofiyalanib, toq misralari ochiq qoluvchi (ba , va, ga …) lirik janr. Qit’a, asosan, falsafiy, ijtimoiy va axloq-odob bilan bog‘liq mavzularda yaratilgan. Shuningdek, qit’a nasriy asarlarda ma’lum bir masala haqidagi fikrmulohazalarga yakun sifatida “qissadan hissa” tarzida keltirilgan. Mumtoz adabiyotshunoslikda qit’a haqidagi ilk qarashlar Shayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” asarida keltirilgan bo‘lib, muallif bu janrga quyidagicha ta’rif beradi: “Qit’a uldurkim, avvalgi misrainda qofiya bo‘lmas. Va aqalli ikki bayt bo‘lur. Va muning ham aksari muqarrar emas. Har necha kim qofiya tobsalar ayturlar”. 204 Turkiy adabiyotda qit’aning ilk namunalari Nosiruddin Rabg‘uziyning “Qisasi Rabg‘uziy” asarida uchraydi
Qit’a janrining rivojlanishida Alisher Navoiy ijodining alohida o‘rni bor. Shoirning “Xazoyin ul-maoniy” kulliyotida 210 ta (“G‘aroyib us-sig‘ar”, “Navodir ush-shabob” va “Favoyid ul-kibar”da 50 tadan, “Badoye’ ul-vasat”da 60 ta), “Devoni Foniy”da 64 ta, “Arbain”da 40 ta va boshqa nasriy asarlari tarkibida yana o‘nlab qit’alar mavjud. Kulliyotdagi qit'alarda ularning g‘oyasini ifodalovchi sarlavhalar qo‘yilgan. Masalan, “G’aroyib us-sig’ar”dagi 1-qit’a hamd mavzusida bo‘lib, unga quyidagicha sarlavha qo‘yilgan:
“Tengri zoti haqiqatidakim, xirad mabhutu nodondur va ahli xirad fartutu hayron”
Haq zotig‘a biravki, xirad birla fikr etar,
Otin el ichra oqilu farzona aylabon.
Miqdorini tengiz suyining istar anglamoq,
Lekin hubob jomini paymona aylabon