Funksiyalari
|
Izohlang
|
Kompensatorlik
|
Kompensator funksiya ham odamlarning ongini qayta shakllanishini, ham
turmushning ob'ektiv shart-sharoitlarini o‘zgartirishdagi cheklanish, qaram
bo‘lish va ojizlikni to‘ldiradi. Ruhiy erkinlik orqali real jabr-zulm bartaraf etilad
|
Integratorlik
|
Integratsion-dezintegratsion funksiyasi individ, guruh va institutlarni bir
tomondan birlashtiradi, boshqa tomondan ularni ajratadi. Integratsiya shaxslar,
ayrim ijtimoiy guruhlar, tashkilotlar, bir butun jamiyatdagi barqarorlik va
chidamlilikni saqlasa, dezintegratsiya uni zaiflashishiga olib keladi. Integratsion
funksiya ma'lum bir ma'noda yagona diniy e'tiqod mavjud bo‘lganda amalga
oshiriladi. Agar shaxslarning diniy ongi va xulq-atvorida bir-biriga muvofiq bo‘lmagan g‘oyalar, ijtimoiy guruh va jamiyatda bir-biriga qarama-qarshi
konfessiyalar paydo bo‘lsa, dinning funksiyasi dezintegratsion bo‘ladi.
|
Regulyativ
|
Regulyativ funksiya ma'lum bir g‘oyalar, qadriyatlar, yo‘l-yo‘riqlar,
stereotip qoliplar, fikrlar, an'analar, rusumlar, institutlar orqali individ, guruh va
jamoalarning faoliyati, munosabatlari, ongi va axloqini boshqarishdan iborat.
Ayniqsa, me'yorlar tizimi (diniy huquq, axloq va h.z.), namunalar (taqlid uchun
ko‘psonli misollar), nazorat (qoidalar bajarilishini kuzatish), rag‘batlantirish va
jazo berish (haqiqiy va o‘limdan keyin taqdirlanishiga va'da berish) muhim
ahamiyatga ega.
|
Madaniyatni targib qilish
|
Madaniyatni targ‘ib qilish funksiyasi oldin madaniyatning ma'lum bir
qatlamlari - yozuv, kitob bosish, san'atning umuman rivojlanishiga yordam
bergan bo‘lsa, hozirda ba'zi madaniy fenomenlarni rag‘batlantirib, ba'zilarini
inkor etgan holda diniy madaniy qadriyatlarni saqlash va ko‘paytirish, ilmiy-
ma'naviy merosni nasldan naslga qoldirish vazifalarini bajaradi.
|
Dunyoqarashni shakllantirish
|
Dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi dinda inson, jamiyat, tabiatga
nisbatan aniq bir qarashlarning turlari mavjudligi tufayli amalga oshiriladi. Din
hayotni (mavjudotni) ma'lum nuqtai nazardan tushunish (dunyoni to‘la va undagi
ayrim hodisa va jarayonlarni alohida tushuntirish), dunyoni kuzatish (his qilish va
idrok etish orqali dunyoni aks ettirish), dunyoni his qilish (hissiy qabul qilish yoki
rad etish), dunyoviy munosabat (baho berish) va hokazolarni o‘z ichiga oladi.
Diniy dunyoqarash Yaratganga nisbatan eng oliy tuyg‘u va mezonlarni belgilaydi.
Bunda mavjud borliqqa tushuncha berish dinga ishonganlar uchun turli
cheklashlar doirasidan chiqish imkonini beradi, yorqin kelajak, huzur-halovatga
erishish uchun umid, azob-uqubat, baxtsizlik, yolg‘izlik, tushkunlikdan ozod
bo‘lishni qo‘llab-quvvatlaydi.
|
Legitimirallashtirish-legitimiralni olib tashlash
|
Legitimirallashtirish-legitimiralni olib tashlash funksiyasi ba'zi jamoat
tartiblari, institutlar, munosabatlar, me'yorlar, namunalarni majburiyat sifatida
qonuniy qilish yoki ularning ba'zilarini qonundan chiqarish vazifalarini amalga
oshiradi. Din ma'lum huquqiy talab va majburiyatlarni ilgari suradi va uning
asosida ba'zi ko‘rinishlarga, ularga ma'lum munosabatni shakllantirgan holda
baho beradi. Bunda majburiy va e'tiroz qilib bo‘lmaydigan xarakter muhim
ahamiyat kasb etadi.
|
Kommunikativ
|
Kommunikativ funksiya muloqotni ta'minlaydi. U ham diniy, ham diniy
bo‘lmagan faoliyat va munosabatlarda vujudga keladi, axborot almashish, o‘zaro
ta'sir ko‘rsatish, insonni inson tomonidan idrok etish jarayonlarini o‘z ichiga
oladi. Diniy ong ikki xil muloqotni belgilaydi: dindorlarning o‘zaro bir-birlari
bilan muloqoti va dindorlarning ibodat, namoz, meditatsiya, maxfiy qarashlar
paytidagi mediator va vositachilari tomonidan gipostazir jonzotlar (xudo, farishta,
o‘lganlarning ruhi, avliyolar va b.) bilan muloqoti.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |