Бачадоннинг турли ҳолатлари. Бачадон анатомияси

БАЧАДОННИНГ ТУРЛИ ҲОЛАТЛАРИ. БАЧАДОН АНАТОМИЯСИ


Бачадон анатомияси
Буюк алломамиз Ибн Сино таъкидлашича бачадон бу бола ривожланиши ва туғилишига қатнашадиган қурол аъзодир. Қўшиш асосидаги бачадон эркакларга хос бўлган туғиш органига, яъни жинсий олатни ва у билан бирга бўлган нарсага ўхшайди, аммо бу воситаларнинг бири мукаммал ва ташқи томонга йўналтирилган, иккинчиси эса тўлиқ эмас ва ичкарида қулфланган ва худди тескари восита каби эркакларникидир.
Ёрғоқ бачадон мембранасига, жинсий олатни бачадон бўйнига ўхшатиши мумкин; аёлларда тухумонлар эркакларникига ўхшайди, аммо эркакларда улар катта, чиқиб кетувчи, чўзинчоқ, юмалоқ, аёлларда еса майда, юмалоқ, кучли текисланган.
Улар ички қисмида қиннинг иккала томонида, қиннинг ҳар икки томонида ва алоҳида жойлашган. Уларнинг ҳар бирига махсус қобиқ билан ажратилган ва улар битта сумкада бирлаштирилмаган; ҳар бир моякнинг мембранаси нервларга бой.Эркаклар мояклар ўртасида ва жинсий олатни тубидан бошланадиган жойда алмашинадиган томирлар бўлгани каби, аёлларда ҳам тухумдонлар орасидаги уруғ томирлари ва уруғ бачадонга чиқариладиган жой бор.
Аммо эркаклардатомирлар ишончли ҳимояланган бўлиб, моякдан бошланиб, юқорига кўтарилиб, мояк лигаменти осиб қўйилган тушган чуқурчага йўл олади; кейин улар тепадан пастга қараб бурилиб, қийшайган ҳолда эгилиб, конволюсиялар ҳосил қилади, улар орасида уруғнинг пишиб етиш жараёни тугайди ва кейин орқага қайтиб, иккала томондан жинсий олатни илдизида жойлашган йўлга кириб боради.
Унинг яқинида сийдик пуфаги бўйни учи жойлашган бўлиб, у ҳам сийдик йўлига кириб боради; бу йўлэркакларда узун, аёлларда калта. Аёлларда уруғ томирлари тухумдон томирлари бачадондан ён томонга бурилади, худди сийдик йўлларига борадиган иккита камон шохи каби ва уларнинг учлари тос суягига туташган. Ушбу томирлар уруғланиш пайтида қаттиқлашади ва бачадон бўйни уруғ олиш учун уни тўғрилаб, уни чўзади.Аёллардаги уруғ томирлари тухумдонларга қўшни, чунки аёлларда бу томирларни юмшоқлиги моякка яқин; уларнинг қаттиқроқ ва қобиғи зичроқ бўлишига ҳожат йўқ, чунки улар ёпиқ ва уруғни узоққа ташламасликлари керак.
Эркакларга келсак, уларнинг уруғ томирлари мояклар билан яхши боғланмаган ва улар билан бирлашмаган; агар шундай бўлса, улар шубҳасиз моякни зичлиги туфайли чўзилиб,моякларни безовта қиладилар.Аксинча, улар ўртасида эфидидимус деб номланган воситачи орган яратилади, унга шифокорларнинг фикрига кўра, уруғ сепувчи ўтади. Бачадон ичида думалоқ ва нервларга бой бўлган ҳалқа, ўртада эса 2 та билагузук ўхшаш нарса бор ва унинг устида уруғ отадагингаўхшаш қўшимчалар мавжуд. Бачадон биз айтиб ўтган томирлардан тарвақайлаб кетган кўплаб томирлар билан яратилган, шунингучун ҳомила учун озиқ-овқат захираси ва ҳайз махсулотларини чиқиши учун мавжуд.
Бачадон умуртқа поғонасига, сийдик пуфагига, шунингдек кенг суякка ва ундан юқори томонга борадиган кўплаб лигаментлар билан боғланган, аммо бу боғичлар қаттиқ эмас; уларнинг баъзилари асаб ва қон томирлари анатомияси бўйича айтиб ўтилганича баадонга тарқалади. Бачадон пайларга бой моддадан тузилган ва шу сабабли таркибида ҳомила бўлганида сезиларли даражада чўзилиб, туғруқ вақтида озгина миқдорда қисқариши мумкин.
Бачадон бўшлиғи ўсишни тугатгандан кейингина аёлнинг ўсиши тугайди, худди ўсиш тугагандан сўнггина кўкраклар тўлиқ ҳажмига етиб боради, чунки бунга қадар бачадон бўш қолади ва бундай бўшлиққа эҳтиёж қолмайди; худди шу сабабга кўра қизларда бачадон бокираликдан маҳрум бўлганларга қараганда анча кичик.
Одам бачадонида иккита бўшлиқ бор, жониворлард эса бачадонда кўкрак сўрғичлари қанча бўлса, шунчалик кўп бўлади. Сийдик пуфаги бачадон ўрни сийдик пуфагининг орқасида юқоридан кўтарилади, худди сийдик пуфаги орқасидан бўйин билан тўғри ичакнинг остидан ва олдидан ўтиб кетгандек, унинг икки томонида таянч ва юмшоқ кўрпа-тўшакка эга бўлиши ва у хавфсиз панада бўлиши учун; биринчи мақсад - бачадоннинг ўзи эмас, балки ҳомилани ҳимоя қилиш учун керак бўлади.
Бачадон деярли киндикдан бачадон бўйни бўлган қин йўлининг охиригача жойни эгаллайди. Аёлларда ушбу йўлнингўртача узунлиги олтита бармоқдан ўн битта бармоқгача бўлган чегаралар орасида бўлади; баъзида у жинсий алоқани амалга ошириш ёки улардан воз кечишга қараб қисқароқ ёки узоқроқ бўлади; баъзан унинг ўлчамлари икки томондан, шунинг учун у уруғни кенгайтиради, очади ва сўриб олади.Улар эркакларда уруғ юборадиган томирлардан калта ва улардан фарқи шундаки, аёлларда уруғ томирлари тухумдонга қўшни бўлиб, ҳар бир моякда ўсадиган нарса шохли қўшимчаларга кириб, томирларга уруг сепмоқда, бу органлар уруғ сепувчилар деб аталади.
Аёллардаги уруғ томирлари тухумдонга қўшни, чунки аёлларда бу томирлар моякка юмшоқлиги яқин; уларнинг қаттиқроқ ва қобиғи зичроқ бўлишига ҳожат йўқ, чунки улар ёпиқ ва уруғни узоққа ташламасликлари керак. Эркакларга келсак, уларнинг уруғ томирлари мояклар билан яхши боғланмаган ва улар билан бирлашмаган; агар шундай бўлса, улар шубҳасиз моякни зичлиги туфайли чўзилиб, безовта қиладилар.
Бачадон иккита чиғаноқдан иборат. Ички қобиқ томирлага бой ва унинг қаттиқлиги томирлардан келиб чиқади. Ушбу томирларнинг оғизлари бачадондаги тешикларни ҳосил қиладиган нарсадир ва улар бачадон чуқурчалари деб аталади; ҳомила мембраналари уларга қўшилиб, ҳайз пайтида улардан қон оқади ва ҳомила улар орқали озиқланади. Ташқи қобиқ нервларга бойдир.
Ушбу иккита чиғаноқнинг ҳар бири табиий қобилияти туфайли қисқаради ва чўзилади. Ташқи қобиқ оддий, ягона ва ички қисми гўё қўшни, лекин бир-бири билан бирлашмаётганга ўхшаб, икки қисмга бўлинганга ўхшайди; агар ушбу икки қисмдан юқори қобиқни йиртиб ташласангиз, худди битта бачадондан эмас, балки битта бачадон бўйни иккита бачадондан йиртилиб кетгандай бўлади.Бунда икки ғилофта ҳар хил толаларни кўриш мумкин.
Бачадон худди семираётгандек қалин ва зичроқ бўлади; бу ҳайз пайтида кузатилади ва у тозалаганда, яна озиб, қурийди. Шунингдек, у ҳомила катталигига мос келади ва унинг кенгайиши ҳомила танасининг кўпайишига тўғри келади. Аёл билан жинсий алоқа қилишда бирон бир нарса бачадонни қин оғзига итаради; табиатнинг кучи билан уруғни ўзига жалб қилмоқчи бўлиб, олдинга интилаётгандек туюлади.
Бачадон нервларга бой, дейишганда, бу унинг бош мия нервларидан ҳосил бўлганлигини англатмайди. Бунинг маъноси аслида бундай эмас, унинг моддаси миядаги моддагаўхшайди - у оқ, қонсиз, юмшоқ ва чўзилувчан. Миядан бачадонга фақат бир нечта нервлар келади, шу туфайли у ҳис қилади ва агар у нерв толаларига бой бўлса, у мияга кўпроқ алоқадор бўлар эди. Бачадон бўйни мушакларга бой гўштдан иборат.
Бу тоғайлашган ва худди букланган бурмагаўхшайди. Йиллар унинг зичлиги ва қаттиқлигини оширади, ҳомиладорлигига, шунингдек, ҳомиладор бўлганида қўшилади. Бачадон бўйнида қиннинг ташқи тешигига қарама-қарши жойлашган ўтиш жойи мавжуд бўлиб, у орқали бачадон спермани ютади, ҳайз пайтида қонни ташлайди ва болани туғилишига қатнашади.
Сийдик чиқариш каналига келсак, у бошқа жойда, яъни юқори томондан, бачадоннинг оғзига яқинроқ жойлашган. Баъзи аёлларда бачадон бўйни (йўналтирилган) чапга, бошқаларда –ўнгга йўналган бўлади.
Қизни бокираликдан маҳрум қилишдан олдин, унинг бачадон бўйни қисмида жуда ингичка лигамент ва томирлардан тўқилган мембраналари бор эди; улар бачадон бўйини ҳар бир катламидан ўсади ва бокираликдан маҳрум бўлганда, улар бузилади ва улардаги мавжуд қон ташқарига чиқади.