Babayeva d. R


 Kichik yoshdagi bolalar nutqini o‘stirishning metodik masa-



Download 9,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet75/435
Sana31.12.2021
Hajmi9,9 Mb.
#224163
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   435
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi.Darslik.Babayeva D (1)

2. Kichik yoshdagi bolalar nutqini o‘stirishning metodik masa-

lalari. 

Bolaning kattalar va tengdoshlari bilan muloqoti to‘laqonli ij­

timoiy rivojlanishning muhim shartidir. Shundan kelib chiqqan holda, 

bolada muloqotga  intilish,  muloqot bo‘yicha sheriklarining  talabiga 



javob 

berish,  ijtimoiy jihatdan  o‘zini  tutishga  moslashuvchanlik va 

xushmuomalalilik kabi xislatlami tarbiyalamoq zarur.

Kattalar  (ota-onalar,  pedagoglar)  shuni  tushunishlari  lozimki, 

qator  holatlarda  salbiy  muloqot  tajribasi  bolani  biron-bir  harakat- 

ga  undamaydi,  balki  bolani  insoniy  munosabatlar  olamida  o‘zini 

ko‘rsatishdan «aynitadi», himoya mexanizmlari -  o‘zi bilan insoniy 

olam  o‘rtasidagi  «devor»,  atrofdagi  olamni  «ko‘rmaslik»  paydo 

bo‘lishiga olib kelishi mumkin: bola odamlar haqidagi savollarga ja­

vob  bermaydi,  suratlarda  odamlami  «ko‘rmaydi»,  odamlar  va  hay- 

vonlami  tasvirlovchi  o‘yinchoqlar  bilan  o‘ynamaydi.  Muloqotdan

81



faol  bosh  tortayotgan  bolaning  dunyosiga  qo‘pol  aralashish  salbiy 

oqibatlarga va tajovuzga olib keladi.  Salbiy kechinmalar cho‘qqisida 

o‘ziga nisbatan tajovuz tug‘uladi.

Bolaga oilada va maktabgacha ta’lim muassasasida psixologik ji­

hatdan qulay bo‘lishi, uning kattalar va tengdoshlari o‘rtasida emot­

sional jihatdan qulay muhit yaratish, ular bilan o‘zaro munosabatlar- 

dan quvonch va zavq olishlari uchun quyidagilar zarur:

-  bolaga  kattalar  va  tengdoshlarining  turli  emotsional  holatdagi 

hissiyotlari va kechinmalari olamini ochib berish;

- bolaning boshqa bolalar bilan ishongan holatda muloqot qilishi 

uchun sharoit yaratish;

- quvonchli, qayg‘uli, xotirjam, emotsional holatini ko‘rish va tu- 

shunishga bo‘lgan intilishni rivojlantirish;

- o‘zini tutib turish va g‘azab, qo‘rquv, jahl hislarini ijtimoiy jihat­

dan  maqbul  shaklda  namoyon  qilishni  rivojlantirish  (boshqa bolani 

turtmaslik, urmaslik, o‘yinchoqni qo‘ldan tortib olmaslik va h.k );

-  jamiyatda  qabul  qilingan  muloqot  usullaridan  foydalanish 

ko‘nikmasini tarbiyalash: ochiq chehra bilan salomlashish va icayr- 

lashish,  o‘z iltimos va takliflarini xushmuomalalik bilan bildirish; 

yordam  berganljk,  mehmon  qilganlik  uchun,  o‘yinchoqni  oerib 

turganlik uchun minnatdorchilik izhor qilish;  o‘rtog‘ining  illimo- 

siga xushmuomalalilik bilan javob qaytarish; javobini xotirjamlik 

bilan  tinglash;  o‘rtog‘ini  xafa  qilmaydigan  ohangda  o‘z  norozi- 

ligini izhor qilish.

Pedagogik  ishlar  to‘g ‘ri  tashkil  qilinganida  maktabgacha  yosh­

dagi  bola  besh  yoshga  kelib  ijtimoiy  rivojlanishning  quyidagi 

ko‘rsatkichlariga ega bo‘ladi:

-  insoniy  munosabatlami  tushunadi,  atrofdagilaming  unga  nis­

batan yaxshi  va yomon munosabatlarini his qiladi  va  anglaydi;  ota- 

onasining,  tengdoshining  emotsional  ahvolidagi  o‘zgarishlami pay- 

qaydi; diqqat-e’tibor, hamdardlik izhor qiladi;

- «men xohlayman!» vaziyatga oid bevosita istagini to‘xtatib turish- 

ga qodir. Empatiya (hamdardlik) va emotsional ekspressiya (quvonch, 

qayg‘u va boshqa holatlami ifodalash) xususiyatidagi kechinmalar bola 

xulq-atvori va muloqotining tartibga soluvchisiga aylanadi;

82



bolalar barqaror o‘yin birlashmalariga kirishi mumkin, muloqot- 



da 

va birgalikdagi faoliyatda quvonch, zavqlanish, qayg‘u va boshqa 

holatlami ifodalash uchun emotsional ekspressiv nutqiy va nonutqiy 

vositalardan foydalanadi.

3 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar nutqini rivojlantirish emot- 

lional tusga ega bo‘lishi lozim.  Bunda ko‘rgazmaviylik,  o‘yin usul­



lari 

va didaktik o‘yinlami keng qo‘llash zarur.

3. 

Nutqiy  muloqotni rivojlantirish.  Bolalardagi  ko‘plab  nutqiy 




Download 9,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   435




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish