Babayeva d. R



Download 9,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet226/435
Sana31.12.2021
Hajmi9,9 Mb.
#224163
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   435
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi.Darslik.Babayeva D (1)

xilma-xil.  Masalan,  predmetli  suratlar,  voqeaviy  suratlar  va  ho- 

kazo.  Suratlarni  ko‘zdan  kechirishdagi  Iug‘at  ishi  bevosita  kuza- 

tishdagi  lug‘at  ishidan  ancha  farq  qiladi.  Bolalar  suratda buyum- 

laming tasvirini ko‘radilar va biz bolalarga shu tasvirdagi buyum- 

larni  bilishga,  ya’ni  ularga m a’lum bo‘lganlari bilan taqqoslashga 

o ‘rgatamiz.  Suratdagi  tasvimi  ko‘rib  chiqish  va  unda  nimalar 

tasvirlanganligini  aytish  uchun  bola  ilgari  ko':gan,  idrok  qilgan 

so‘zni,  buyumni  esga keltirishi kerak.  Suratda t pik obraz berilib, 

aniq  narsalar  tasvirlanadi,  shuning  uchun  bola  suratdagi  tasvimi 

osonlikcha bilib  oladi.  Chiroyli  surat bolalar dicqatini  o‘ziga jalb 

qiladi  va  u  suratni  ko‘rib  chiqish  bilan  birga,  ovoz  chiqarib,  tas­

virdagi buyum, hodisa nomini aytadi, unga o‘z munosabatini bildi- 

radi.  Dastlab  kichkintoy  suratdagi  tasvirlarning  nomlarini  diqqa- 

tini  o‘ziga  tortuvchi,  o‘ziga  yaxshi  tanish  yoki  qiziqarli  bo‘lgan 

narsalarni tartibsiz sanab o‘tadi.  Tarbiyachining vazifasi bolalami 

surat  mazmunini  idrok  qilishga,  izchillik  bilan  ko‘rib  chiqishga, 

asosiy  belgilarini  ajratib  ko‘rsata  olishga  o‘rgatishdan  iboratdir. 

Suratlarni to ‘g ‘ri ko‘rib  chiqish malakalari ta’lim jarayonida,  tar­

biyachi  rahbarligida  shakllanib  boradi.  U  buyum  va  hodisalarni 

suratdan  darrov  tanib  olishga,  hayotda  ko‘rganlari  bilan  taqqos­

lashga,  tasvirlanganlarni  to‘g‘ri  asoslashga  o'rgatadi  va  bolalar- 

ning  his-tuyg‘ularini  tarbiyalaydi.  Suratdagi  tasvirlar  yuzasidan 

beriladigan  umumiy  savollar:  Nima  tasvirlangan?  Yana  nima 

deyish  mumkin?  bolalarni  idrok  qilishga  o‘rgatmaydi.  Suratdagi 

mazmunni aniq yoritishga yordam beruvchi ancha to‘g‘ri  savol bu

246



-   Surat nima  haqida?  degan  savoldir.  Tarbiyachi  bolalarni  sekin- 

astalik  bilan  bu  savolga  javob  berishga  o‘rgatib  boradi.  Bunda 

ushbu usullardan foydalaniladi:

1) o‘zi surat mazmunini qisqacha yoritib beradi;

2) markazdagi buyumni ko‘rsatkich tayoqcha bilan ko'rsatadi va shu 

vaqtning o‘zida: «Bu nima, bu kirn? deb so‘raydi, ya’ni birinchi savol 

aniq jaranglaydi; 3) surat kompozitsiyasi haqida beriladigan savol tuzi- 

lishiga diqqatini yo‘naltiradi: «Ona mushuk qayerda yotibdi va u kim- 

larga qarayapti?». Katta guruh bolalariga suratga nom o‘ylab topishni 

faqat mashg‘ulot oxirida emas, balki mashg‘ulotning boshida ham tak- 

lif etadi. Suratlami ko‘rib chiqish va u haada suhbat mashg‘uloti umu- 

miy faol didaktik prinsiplarga bo‘ysunadi.  bu haqda bevosita kuzatish 

mashg‘ulotlari haqida fikr yuritilganda yoritib o‘tilgan suratni bolalar­

ga ko‘rsatishdan awal diqqatlari to‘planadi, tasvimi ko‘rib chiqishlari 

uchun vaqt  beriladi,  so‘ngra tarbiyachi  rahbarligida  suratdagi  tasvir- 

lardan  biri  ko‘rib  chiqiladi.  Bu jarayonda  ular  o‘rtasidagi  mazmunli 

bog‘liqlik  aniqlanadi.  Bu  mashg‘ulotda  lug‘at  ishining  asosiy  usuli 

savoldir. Bunda turli shakldagi savollardar- foydalaniladi:

1.  Suratning  umumiy  mazmunini  aniqlash  uchun  -   Surat  nima 

haqida? Uni biz qanday ataymiz?  -

2.  Buyumlami  tasvirlash  uchun  -   Nima?,  Qanday?,  Qayerda?, 

Nima qilyapti?, Nimaga o‘xshaydi?

3.  Suratning  tarkibiy  qismlari  o‘rtasidagi  o‘zaro  bog‘liqliklami 

aniqlash uchun -  Nega?, Nima uchun?, Nimaga?,-Kimniki?, Ni- 

masi bilan o‘xshash?

4.  Suratda tasvirlanganlardan chetga chiqish uchun -  Keyin nima 

bo‘ladi? Bungacha nima boigan edi? Buni sen qanday topding?

5.  Surat mazmuniga yaqin bo‘lgan, bolalar shaxsiy tajribasiga oid 

savollar -  Senda shunday o‘yinchoq bormi, yaqinda bizning gu- 

ruhimizga kim keldi? Biz yangi bolani qanday kutib oldik?

6.  Katta  guruh  bolalarining  lug‘atlarini  faollashtirish  maqsadida 

sinonimlami  tanlash  uchun  savollar  -  buni  yana  qaysi  so‘zlar 

bilan  aytish  mumkin:  kun-oftob-quyosh,  yordamlashyapti- 

ko‘maklashyapti-qarashyapti, tiniq-beg‘ubor, iliq -  issiq, go‘zal

-  ko‘rkam va boshqalar.

247



Beriladigan  savollar har  doim  ham javob  berishni  talab  etuvchi 

bo‘lmasdan,  balki  yordam  beruvchi  ham  bo‘lishi  mumkin.  Bunday 

savollardan  ko‘proq  kichik  guruhlarda  foydalaniladi  -   Bu  mushuk- 

chami?  Bu  koptokmi?  Katta  guruhlarda  Y.I.Tixeyeva  tomonidan 

ishlab  chiqilgan  usullardan  foydalanish  mumkin.  Bu  usul  «Kim 

ko‘proq ko‘radi» nomli, o‘yin  shaklidagi mashqdir.  Bolalar bu o‘yin 

mashqida  suratda  tasvirlangan  buyumning  belgilarini  bir-birlarini 

takrorlamagan holda  aytadilar.  Bunday  usul bolalarda kuzatuvchan- 

likni, diqqatni rivojlantirish va ularning lug‘atini boyitish uchun juda 

muhimdir.  Bundan  tashqari,  suratlarni  taqqoslash  ham nimasi  bilan 

o‘xshaydi,  nimasi  bilan  o‘xshamaydi, juda yaxshi  usul  hisoblanadi. 

Suratlarni  ko‘zdan  ke.chirish  va  beriladigan  savollaming  maqsadi 

rasmning asosiy mazmunini aniqlashdan, ma’lum bir guruh so‘zlami 

faollashtiri§hdan  iboratdir.  Suratni  ko‘zdan  kechirish  mashg‘ulotida 

bolaning  sapiimiy muomala me’yori, hatto muomalada ko‘z qarash- 

lati,  boshqalar  oldida  o‘zini  tuta  bilish -   muomala  madaniyatining 

oddiy talab|ari ham ahamiyatlidir.


Download 9,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   435




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish