Babayeva d. R

O‘yinchoqlarga  qarab  hikoya  tuzishga  o‘rgatish  usullari. 

Suhbat jarayonida bolalar bilan so‘zlashuvning jonliligi ko‘p jihatdan 

og‘zaki nutqqa va nutqiy muloqotning savol-javob shakliga xos bo‘lgan 

grammatik  tuzilmalarining  turlichaligi  bilan  bog‘liqdir.  Suhbat jara­

yonida bolalarda nutqiy muloqot ko‘nikmalarini shakllantirish zarur.

Bolaga mana bunday ko‘rsatma berish mumkin: «Qisqa javob ber. 

Batafsil javob ber (ammo to‘liq javob bilan emas)», ulardan so‘rash 

mumkin:  «Kim qisqa javob bera oladi  (yoki  o‘rtog‘idan chiroyliroq 

javob bera oladi)». Zarur holatlarda pedagog qo'yilgan savolga keng 

qamrovli javob namunasini namoyish qilishi mumkin.

Suhbatlarda  bolalar keng  qamrovli  fikr  bildirishlari  va  bir-ikkita 

so‘zdan iborat bo‘lgan javob berish kri mumkin (Sizga bog‘ yoqdimi?

-  Ha).  Bolalarni keng qamrovli jav iblarga savollami to‘g‘ri qo‘yish 

orqali yo‘naltirish zarur: «Bahorda ob-havo ko‘proq qanday bo‘ladi? 

Bu haqda aytib bering». 

:

Didaktik o‘yin: « 0 ‘yinchoqlar do‘koni»

0 ‘yin jarayonida  bolalaming  o‘dlgan  o‘quv  materialidan  nutqda 

foydalana olishlarini, savollar berishlari va ularga javob qaytarishlari 

hamda hosil  qilinayotgan vaziyatda mustaqil  nutqiy yechimlar topa 

olishlarini aniqlash zarur bo‘ladi.

Bolalar  sotuvchining  oldiga  kelib,  o‘z  ismini  aytishi  va 

o‘yinchoqning  rangi  va  o‘lchamini  aytgan  holda  uni  olib  berishni 

so‘rashi  kerak.  0 ‘yinchoqlar  bolalaming  bilimlari  (ulaming  nomi, 

o‘lchami va rangi haqidagi) ga mos ravishda tanlanadi: qizil va sariq 

mashinalar,  katta va kichik  qo‘g‘irchoqlar,  kubiklar,  sharlar,  har xil 

rangdagi  bayroqchalar  va  kuzovi  yashil,  kabinasi  esa  qora  bo‘lgan 

bitta mashina.

Sotuvchi rolini Sanjar ismli bola ijro etadi. Bolalarga ular do‘kondan 

xohlagan o‘yinchoqlarini olishlari mumkinligini aytadi. Sotuvchi bilan 

bolalar o‘rtasida taxminan mana bunday dialog boiib o‘tadi:

267

---

Sotuvchi: Assalomu alaykutn.

Bola: Assalomu alaykum.

Sotuvchi: Keling, ismingiz va sizga qanday o‘yinchoq kerak?

Bola: Mening ismim Alisher, menga sochi qora rangdagi Zumrad 

degan o'yinchoq kerak.

Sotuvchi: Bu qizlar o‘yinchog‘i-ku. Uni qanday o‘ynaysiz?

Bola:  Bu o‘yinchoqni  singlim Nargizaga sovg‘a qilaman.  U ham 

Zumrad kabi aqlli qiz bo‘lishi uchun.

Sotuvchi:  Juda  yaxshi  o‘ylabsiz.  Bu  fikringiz  menga  yoqgani 

uchun, qo‘g ‘irchoqni sizga sovg‘a qilishga moslab, o‘rab beraman.

Bola: Rahmat.

Bolalar  navbati  bilan  kelib,  o‘zlariga  yoqqan  o‘yinchoqlarni 

so‘raydilar. Anvar kelganida esa barcha mashinalar tarqatib bo‘lingan 

va  faqat  yashil  kuzov  va  qora  kabina  rangli  mashma  qolgan  edi. 

Alisher va Dilshod o‘rtasida quyidagi suhbat bo‘lib о  tdi:

Alisher:  Salom Dilshod.

Dilshod: Assalomu alaykum.

Alisherr:  Sen oying bilan o‘yinchoqlar do‘koniga bordingmi?

Dilshod: Men oyimlami o‘yinchoqlar do‘koniga olib bordim.

Alisher: Qanaqa o‘yinchoq olding?

Dilshod: Koptok. 

'

0 ‘yinning  tugashi:  Bolalar  dialogini  kuzatib  turgan  tarbiyachi, 

ularni  boshqa  mashg‘ulotga  yo‘naltiradi.  Dialog  davomida  Dilshod 

tomonidan  qilingan  nutqiy  g‘alizliklar  inobatga  oliriadi  va  kunning 

ikkinchi qismida Dilshod bilan individual ish olib boriladi.