Babayeva d. R

10-§. МТМ bolalar nutqini rivojlantirish texnologiyasi

274

---

kirgandan so‘ng sayray boshladilar,  ham yayrab o‘ynay boshladilar. 

To‘tilaming pati yashil, havorang,  sariq, kulrang bo‘lib,  tovlanib tu- 

rar edi. Ular bir-birlarining patlarini tozalay boshladilar. To‘tilaming 

patlari bosh qismida kalta,  dumida,  qanotlarida uzun.  Kichik-kichik 

xolchalari ham bor. Xuddi ataylab chizilgandek.

Hikoya  tugagandan  so‘ng  tarbiyachi  hikoyalami  tahlil  etib,  eng 

yaxshi tasviriy lavhalarga, parchalarga bolalar diqqatini tortadi:  ma­

salan, to‘tiqushning patlari rangini Dilnoza sariq, yashil, kulrang, oq, 

havorang deb tasvirlaydi.

To‘tiqushlar nima uchun shoxdan-shoxga qo‘nadi? - degan savol- 

ga  Dilbar:  «To‘tiqushlar  mitti,  jonsarak  qushlar,  o‘ynashni  yaxshi 

ko‘radi»,  dedi.

Sarvar esa:  «To‘iiqushlar don  cho‘qiydi,  tuxumni yaxshi ko‘radi, 

sabzi,  olma bersak ham  yeydi.  To‘tilarga  meva  va  sabzavotlar juda 

foydali»,  deydi.

Syujetli hikoyada ham biror voqea-hodisa hikoya qilinadi.

Masalan,  «Bizning  oila»,  «Mening  do‘stlarim»,  «Alla», 

«Do‘kon»,  «Bizning vrach», «Mening ko‘cham», «Ko‘cha harakati 

qoidalari»,  «Men  kim  bo‘lmoqchiman»,  «Sayrda»,  «Paxta  terimi- 

da»,  «Mehrjon  bayrami»,  «Bizning  qishloq»  kabi  mavzulardagi 

hikoyalar  shakl  jihatidangina  emas,  mazmunan  ham  muhim  aha- 

miyat  kasb  etadi.  Bu  hikoyalami  tuzishda  bolalaming  nimalarga 

e’tibor berishi tushuntiriladi.

Hikoya  tuzish  jarayonida  bolalaming  narsalami  ko‘rib 

idrok  etishi,  eslab  hikoya  qilish,  tasavvur  etib  hikoya  qilish  kabi 

qismlarga bo‘linadi.

Ko‘rgan narsalami  idrok etib  yoki  eslab  hikoya  qilish  aniq- 

materiallar  asosida  tuziladi.  Ulardan  tasavvur  etib  hikoya  qilish  -  

ijodkorlikni  talab  qiladi.  Bu  hikoyalaming  hammasi  ham  nutqning 

bog‘liqligi va maqsadga yo‘naltirilganligi bilan muhimdir.

Hikoya qilish  usullari  xilma-xildir.  Jumladan,  tarbiyachi  to­

monidan  hikoyaning  qisqacha  namunasi  berilishi  mumkin.  Bunda 

hikoyaning bir qismi tuziladi yoki o‘yin tarzida bayon etiladi.

So‘ng bolalaming o‘zlari hikoya tuzadilar. Masalan, «Bizning 

doktor» hikoyasi qanday yaratilganligini ko‘rib chiqaylik.

275

---

Mashg‘ulotning  maqsadi  tibbiy  yordam  ko‘rsatish  namu- 

nasida  bemorlarga  g‘amxo‘rlik  tuyg‘usini  tarbiyalash  orqali  bolalar 

nutqini rivojlantirishdan iborat.

Hikoya о‘yin jarayonida o‘yinchoqlar vositasida bemorga tib­

biy yordam ko‘rsatish, «bemor», «tez yordam» xodimlari bilan mulo­

qot asosida tuziladi.