Б. X. Madrimov

Havaskorlik  xor  to‘garagi 
Xor shunday bir san’atki, unda adabiy va musiqiy ijodiyot bir–biri bilan uyg‘unlashib, 
yaxlit  badiiy  obraz  yaratiladi.  Bu  san’at  doimo  xalq  qo‘shiqchilik  ijodiyoti  bilan 
chambarchas  bog‘liq  bo‘lib,  o‘zbek  va  boshqa  qardosh  xalqlar  milliy  musiqa 
madaniyatining  shakllanish  va  rivojlanishida  ham  muhim  rol  o‘ynab  kelgan  xor 
to‘garagi  musiqa  san’atining  ommabop  turi  sifatida  xalqimizning  ma’naviyatini, 
madaniyatini  o‘stirishda  katta  hissa  qo‘shib  kelmoqda.  Bu  san’at  turi  o‘zining  katta 
tarbiyaviy  ahamiyatiga  ega,  chunki  havaskorlik  xorining  ijodiy  faoliyati  tarbiyaviy 
jarayonlar bilan chambarchas bog‘liqdir.  
         Xor  to‘garagining  asosiy  qonuniyati  –  o‘quvchilarning  ixtiyoriy  ravishda 
qatnashishidir.  Bu  ixtiyoriylik  har  bir  o‘quvchi  zimmasiga  ma’naviy  mas’uliyat 

---

160 
 
yuklaydi.  Havaskorlik  xor  to‘garagiga  o‘quvchilar  faqat  o‘qishdan  keyin  bo‘sh 
vaqtlaridagina  ishtirok  etadilar.  To‘garakning  asosiy  vazifasi  o‘quvchilarni  g‘oyaviy  – 
estetik  tarbiyalash,  ularning  musiqiy  qobiliyatini  rivojlantirish,  xorda  kuylash 
malakalarini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, ijro etilishi kerak bo‘lgan musiqa asarlarining sur’ati 
(tempi),  harakat  tuslari  (dinamikasi),  tovush  turlari  (tembrlari)ning  moslashgan 
hamohangligiga  ya’ni  ansambliga  erishishdir.  Shuningdek,  vokal  –  xor  malakalarini 
vujudga keltirish, jumladan, nafasni to‘g‘ri olish va chiqarish, ovoz hosil qilish, so‘zlar 
talaffuzi  (diksiya)  ni  to‘g‘ri  aytish,  kuylash  holatiga  rioya  qilish  hamda  o‘quvchilarni 
o‘z  ovoziga  ehtiyot  bo‘lishiga  o‘rgatish.  Albatta,  yuqorida  aytilgan  bu  vazifalarni 
amalga  oshirish  ancha  murakkab.  Buning  uchun  birinchi  navbatda  xor  to‘garagining 
rahbaridan bilimdonlikni, qatiyatlikni, o‘z-o‘ziga talabchanlikni, ijodiy izlanuvchanlikni 
va  sitqi  –  dildan  ish  olib  borishi  talab  qilinadi.  Chunki  u  bilimdan  mutaxassis  bo‘lish 
bilan birga, mahoratli pedagog – tarbiyachi hamdir. Uning jonkuyarlik bilan to‘garakda 
psixologik va ijodiy muhitni to‘g‘ri tashkil qilishi–ish jarayonining samaradorligiga olib 
keladi. Shuningdek, uning asosiy vazifalaridan yana biri – o‘quvchilarda yaxshi musiqiy 
did va ijodiy qiziqishni shakllantirish, ijrochilik mahoratiga ega bo‘lgan xor to‘garagini 
tuzish,  to‘garakda  o‘quv–tarbiyaviy  ishlarni  olib  borish  hamda  konsert  dasturlarini 
tayyorlash va uni ommaga namoyish qilish va boshqalar.