B. T. Toshmuhamedov

1.2. Quyosh turkumining tuzilishi va tarkibi
QDPI
К» З Ш . Й
17

---

soni hisoblab chiqilgan, u 2-109 ni tashkil etadi. Galaktikadagi 
h am m a yu ld u zlar uning m arkazi atro fid a aylanib tu ra d i. 
Galaktikamizning ichki qismidagi yulduzlar aylanishining burchak 
tezligi deyarli bir xil bo'lib, uning tashqi qismlari esa sekin 
aylanadi. Quyosh sistemasi Galaktika markazi atrofida taxminan 
250 km /s tezlik bilan 200 mln. yilda to ‘la aylanib chiqadi, buni 
gallaktik yil deb atashadi
2-rasm. 
Quyosh sistemasi.
Quyosh turkumining quyidagi asosiy xususiyatlari bor:
1. Turkumning markazi Quyosh bo ‘lib, atrofida sayyoralar 
aylanadi.
2. Quyosh turkumidagi m ateriyalarning salkam hammasi 
Quyoshda joylashgan.
3. Katta sayyoralaming aylanish orbitasi ellepsdir, asteroidlar 
ch o ‘ziq elleps shaklida aylanadi.
4. Sayyoralaming aylanish orbitasining yuzasi Quyoshni 
ekvatoriga mos keladi.
5. Ham m a harakat bir yo‘nalishda bo'ladi.
6. S ay y o ralar o rasid ag i m asofa a rifm e tik progressiya 
ko‘rinishida ortib boradi.

---

7. 
Sayyoralar ichki va tashqiga bo‘linadi. Ichki sayyoralar 
tashqisidan zichligining kattaligi, hajmining kichikligi, aylanish 
tezligining va yoMdoshlar sonining kamligi bilan farq qiladi.
Spektral analiz yordam ida Q uyoshning kimyoviy tarkibi 
aniqlangan va unda Mendeleyev davriy sistemasining 66 elementi 
aniqlangan. Ba’zi bir hisoblarga ko‘ra Quyoshdagi vodorodning 
miqdori 70% deb aniqlangan. Quyoshda doimiy termoyadroviy 
reaksiya boradi, y a’ni vodorodni geliyga aylanish reaksiyasi.
Y o ru g ‘lik ta rq a tis h b o 'y ic h a Q uyosh sariq y u ld u z la r 
turkumiga kiradi. Hajmi bo ‘yicha esa ko ‘p m arotaba kichik. 
M asalan: C hayon y u ld u zlar turk u m id ag i A ntaress yulduzi 
Quyoshdan 90 mln m arotaba katta.
G alaktikaning aylanishiga k o ‘ra uning massasi taxm inan 
aniqlangan, u taxm inan 2-10" Quyosh massasiga teng.