M agm a jinslarning tuzilishiga struktura deb aytiladi. Bu esa
quyidagi belgilarga asoslanadi:
a) kristallanish darajasi;
b) m ineral donalarning katta-kichikligi;
d)
m inerallar donasining shakli;
e) m inerallarning bir-biriga boMgan m unosabati;
0 kristallarning yetilganlik (idiom orfizm ) darajasi.
Kristallanish darajasiga qarab struktura uch xil boMadi: toMa
kristallangan (jins faqat kristall donalaridan tashkil topgan); chala
kristallangan (kristallangan d onalar bilan oyna birga uchraydi) va
oynasim on (jins faqat oynadan iborat). Kristallar m utlaq katta-
kichikligiga qarab quyidagi turlarga boMinadi:
1. Yirik kristalli — 30 m m dan kata.
2. Juda yirik donali — 30—10 mm.
3. Yirik donali — 3—10 m m .
4. 0 ‘rtacha donali — 3—1 mm.
5. M ayda donali — 1 m m dan kam.
6. Zich yoki afanit — ayrim donalarni lupa bilan ham ko‘rib
boMmaydi.
Bu strukturalar o datda effuziv jinslarga xosdir.
ToMiq k ris ta lla n g a n s tru k tu ra ab issal
yoki g ip o a b issa l
sharoitlarda hosil boMadi.
Ikkinchi holda (chala kristallangan) jins kristallanm ay qolgan
m assa boMib, u n in g o ra s id a ay rim m in e ra lla rn in g m ayda
m ikrolitlari yaxshi ko‘rinib tu rad i.U lar effuziv yoki gipoabissal
sharoitda hosil boMadi. O ynasim oni effuziv sharoitga xosdir.
Strukturaning xillarini aniqlab topish jinsning
hosil boMishini
bilishda ju d a katta aham iyatga ega. Y a’ni kristallar donasining
m utlaq kattaligi jins kristallangan sharoitga bevosita bogMiqdir.
M agm atik jinslarning strukturasi tasodifiy m ineralga qarab
em as, balki kristallarning o 'rta c h a kattaligiga qarab aniqlanadi.
M asalan, jinsda 2 mm li d o n alar 4-5 m m li donalarga nisbatan
ko ‘proq boMsa, uni o ‘rtacha
donali jins deb, aksincha, 4-5 mm li
donalar ko‘proq boMsa yirik donali jins deb hisoblash kerak.
Kristallarning nisbiy katta-kichikligiga qarab strukturalar teng
donali, turli donali va porfirli boMadilar. Jinsning tarkibidagi
mineral
130
kristallari taxm inan bir xil kattalikda bo‘Isa teng donali, m abodo
kristallar katta-kichik bo‘lsa har xil donali jins deb yuritiladi.
M inerallarning kristallari katta b o ‘lib, atrofidagi m assadan
ajralib tursa, bunday jin slar porfirli jin slar deb yuritiladi.
U m u m a n , p o rfir stru k tu ra effuziv jin s u c h u n xosdir. Bu
jin slard a afonitli yoki ju d a m ayda donali jin slar ichida
yirik-yirik
d o n a la ri a jra lib tu ra d i. B u n d a y s tru k tu ra p o rfirs im o n d eb
yuritiladi. S truktura va teksturani o ‘rganish m agm atik jin slarinin g
hosil b o ‘lish sharoitlarini aniqlash va ulam i sinflarga to ‘g ‘ri ajratish
uch un yordam beradi.
Intruziv va effuziv jin slar orasida bir-biriga o ‘xshaydiganlari
ham uchraydi. Bunday hollarda ularni qanday hosil b o ‘lganlarini
aniqlash an ch a qiyinlashadi.
C hala kristallangan tekstura faqat effuziv jinslarga xos b o im a y ,
balki tom ir, dayka va lakkolit shaklida qotgan jin slar
u ch u n ham
xosdir. Yer yuzidagi qalin qatlam lar orasida intruziv jin slar ham
u ch rab qolishi m um kin. S huni xulosa qilib aytish kerakki, to ‘la
kristallangan aniq (abissal) yuzaga kelgan intruziv jinslarga xos
b o ‘lib, gipoabissal
intruziv jinslarda an ch a kam; effuziv jin slard a
esa ju d a ham kam uchraydi. T o ‘la kristallanm agan, shish asim o n
strukturalar effuziv jin slar u c h u n xosdir.
Effuziv jinslardagi porfir
struktura k o 'p in ch a gipoabissal jinslarda ham uchraydi.
Do'stlaringiz bilan baham: