B. S. Sayfullayev, V. K. Rustamov madaniy tadbirlarni tashkil etish

o'zlashtirish, tarbiyalash va
rivojlantirish
kabi uchta asosiy funksiyani bajaradi. M a’lum o'qitish 
metodlaridan ta’limining yangi mazmuniga va vazifalarga mos 
keladiganlami tanlab olish uchun oldin hamma o'qitish metod- 
larining klassifikatsiyasini o‘rganish kerak bo‘ladi. Bu metodlar 
ko'proq pedagogika sohasiga aloqadordir. Ammo fanni o‘zlashtirish 
jarayonida, bu metodlarni qo‘ Hash yaxshi samaralarga erishishga
30

---

yo‘l ochib beradi. To‘g ‘ri tanlangan metodlar qisqa muddat ichida 
hajmi bo'yicha eng ko‘p axborot va ma’lumotlarni berish, talabalar 
oldiga jumboqlar qo‘yish, ulami hal qilish yo'llarini ko'rsatish 
imkonini beradi. Bu esa talabalarning tafakkurini rivojlanishiga 
sharoit yaratadi.
Qisqacha o'qitish metodlari to‘g ‘risida to‘xtalib o‘tmoqchimiz, 
zéro, biz pedagoglar talabalarni o'qitishda mana shu metodlardan 
bevosita foydalanib kelamiz.
Tushuntirish
metodida pedagog materialni bayon qiladi, 
talabalar esa bilimlami tayyor holda qabul qilib olishadi. 0 ‘quv 
materialining bayoni aniq, tushunarli va qisqa bo'lishi kerak. 
Tushuntirish metodidan ma’lumotlar tariqasidagi nazariy materiallar 
bilan tanishtirish, tadbirlami tashkil etish bo‘yicha umumiy 
ma’lumotlar, tashkil etishda e’tibor qaratish lozim boMgan asosiy 
tushunchalar haqida ma’lumotlarni berib o ‘tish mumkin.
Suhbat
ham eng ko‘p tarqalgan va yetakchi o‘qitish 
metodlaridan hisoblanadi. Undan darsining har xil bosqichlarida, 
har xil maqsadlarda foydalanish mumkin, ya’ni yangi materialni 
bayon etishda, mavzuni mustahkamlashda, takrorlashda uyga 
berilgan topshiriqlami, mustaqil ishlami tekshirish va boshqalarda 
qo'llanilishi mumkin. Suhbat - bu o‘qitishning savol-javob meto- 
didir, bunda pedagoglar talabalarning bilimlarini o'zlashtirilgan- 
liklari va amaliy tajribalariga tayangan holda maxsus tanlangan 
savollar sistemasi va ularga beriladigan javoblar yo'li bilan 
talabalarni qo'yilgan ta’limiy va tarbiyaviy masalalarini hal qilishga 
olib keladi.
Hikoya
— talabalarga bilimlarni tushuntirish hikoya shaklida 
amalga oshiriladi.
Malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish va mukammallashtirish 
jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan metodlar 
amaliy metodlardir.
Bunga 
turli mashqlar, amaliy laboratoriya ishlari, mustaqil ishlarining ba’zi 
turlari kiradi. Mashqlar deganda, biror bir xatti-harakatni 
o'zlashtirish yo mustahkamlash maqsadida rejali ravishda tashkil 
qilingan takroriy bajarishga aytiladi. Mashqlar ijrochilami sahnada 
erkin xatti-harakat qilishlariga zamin hozirlaydi. Mashqlar 
yengildan murakkabga o‘tish prinsipiga amal qilingan holda 
ishlatilishi kerak.
31

---

Izohli-iUyustrativ m etod
orqali pedagog tayyor ma’lumotni har 
xil vositalar yordamida beradi, talabalar esa bu ma’lumotni qabul 
qiladilar, tushunib oladilar va eslab qoladilar. Ma’lumot berishni 
pedagog (og‘zaki (gapirib berish, tushuntirish), yozma (darslik, 
qo‘shimcha qo‘llanmalar), 
ko‘rgazmali 
(chizmalar, 
rasmlar, 
sxemalar) orqali amalga oshirishlari mumkin. Talabalar o‘z 
bilimlarini yuqori darajada o‘zlashtirishlari uchun zarur bo'ladigan 
faoliyatini bajarishadi, tinglashadi, sezishadi, o‘qishadi, kuzatishadi, 
yangi ma’lumotni ilgari o'rganilgan material bilan taqqoslashadi va 
eslab qoladilar.
Reproduktiv metod.
Bu metodning asosiy belgisi faoliyat usulini 
tiklash va o‘qituvchining topshiriqlari bo'yicha takrorlashdan iborat. 
Bu metod yordamida talabalar malaka va ko'nikmalarga ega 
bo‘ladilar.
Undan tashqari