Б. С. Мусаев а г р о к и м

Кўкат ўғит сиф атида етиш тириладиган эки н лардан 
350—400 ц/га кўк поя олинганда, улар таркибидаги 
150—200 кг азот 35—40 т гўнгга эквивалент бўлади.
Кўкат ўғитлар туп роқ н ин г ф и зик ави й хоссалари ни 
яхш илайди. Тупрокдаги 0,25 мм дан катта бўлган агре­
гатлар м икдори ўтлоқи ботқ оқ тупрокдарда 3 —7, оғир 
механикавий таркибли тупрокдарда 4 —9% га ортади. 
Ҳ айдалма қатламдаги туп р оқ зичлиги 0 ,0 5 —0,1 г/см\ г а  
камаяди. Улар таъсирида туп роқн ин г ўси м л и к и л ди з 
тизим и тарқаладиган қатламидаги ҳарорат 2—4°С га ош а­
д и , м икроорганизм лар со н и кўпаяди ва ф аоллиги 4 5 — 
50 кун давом и да м аксим ал дараж ада сак данади .
М устақил ҳам да орал и қ эк и н си ф ати да экиладиган 
кўкат ўғитлар ф аркданади.
Ф ойдалан иш усулига кўра кўкат ўғитларни 3 гуруҳга 
бўлиш мумкин: а) ер усти ва илдиз қ исм и ж ой и да 
ҳайдаб ю бориладиган; б) кўк п оя си чорва учун ўрила- 
ди ган, илдиз ва ан ғи з қолдикдари тупроққа аралаш ти- 
риладиган; в) ер устки қисм и ўри б, бош қа пайкалга 
сочил адиган.
Кўкат ўғитлар одатда сен тя бр -ок тя бр ойлари да эк и ­
лади, келаси йил баҳорда чорва моллари учун 4 0 0 —500 
ц гача кўк м асса оли нади ва қоладиган илдиз ҳамда 
ан ғи з қолдикдари тупроққа қўш иб ҳайдаб ю борилади . 
Тупроққа тегиш лича иш лов бери лгандан к ей и н сабза­
вот ёки техникавий экинлар экилади. Кўкат ўғитлар 
ҳи соби га к ум оқ тупрокди ерларда сулидан 4 ,0 —7 ,7 , пах­
тадан 3—4 ц/га атроф ида қўш имча ҳоси л олиш м ум кин.

---

Усимликларнинг меъёрида ўсиб-ривожланиши туп­
рок микроорганизмларининг фаолияти билан чамбар- 
час боғликдир. Тупроқ таркибида жуда куп ва турли- 
туман микроорганизмлар учрайди, уларнинг орасида 
усимликлар учун зарурлари ва зарарлилари мавжуд.
Деҳқончиликда бактериал препаратлар тупроқ мик­
роорганизмларининг таркиби ва микдорини кўпайти- 
риш ҳамда улар фаолиятини кучайтириш мақсадида 
қўлланилади. Айрим ҳолларда дарслик ва адабиётларда 
«бактериал препарат» ўрнига «бактериал ўғит» ибора- 
сини кўллайдилар, бу нотўғри, албатта. Чунки, одатда 
ўғит деганда, таркибида биронта озиқ элементини тут­
ган, бевосита тупроқ унумдорлигини оширадиган мод­
далар тушунилади.