Б. С. Мусаев а г р о к и м

Тупроқларни ўрганиш, таркиби, хусусиятлари ҳамда 
уларда содир бўладиган физикавий, физикавий-кимё- 
вий, кимёвий ва биологик жараёнларни билиш деҳқон- 
чиликда ўғитлардан самарали ва оқилона фойдаланиш ­
да муҳим аҳамиятга эга. Тупрокдаги ози қ моддаларнинг 
ялпи микдори, уларни усимликлар қийин ўзлаштира- 
диган шаклдан осон ўзлаштирадиган шаклга ўтиши ва 
содир бўладиган тескари жараён ўсимликларнинг озик­
ланиш шароитини белгилайди.
Тупроқ таркибида ўсимликлар осон ўзлаштирадиган 
озиқ моддалар миқцори кўп бўлса, ўғитларга бўлган 
эҳтиёж сезиларли даражада камаяди, акс ҳолда кўпроқ 
ўғит қўллаш тақазо этилади. Озиқланиш жараёнида усим­
лик, тупроқ ва ўғит ўртасида узвий боғлиқлик яққол 
намоён бўлади.
Тупроққа киритилган ўғитлар турли ўзгаришларга 
учрайди, таркибидаги озиқ моддаларнинг эрувчанлиги, 
ўзлаштирилиш даражаси ва ҳаракатчанлиги ўзгаради. 
Мазкур ўзгаришлар бевосита ўғитларнинг физикавий, 
кимёвий ва биологик хусусиятлари билан боғлиқдир.
Ўғитлар ҳам ўз навбатида тупроқларга сезиларли таъ­
сир кўрсатади: ози қ моддаларга бойитади, тупроқ эрит­
масининг реакциясини, микробиологик жараёнларнинг 
хусусияти ва жадаллигини, шунингдек, унумдорликка 
таъсир этувчи айрим омилларни ўзгартиради.
Шу боис ўғитларни ўрганишдан аввал тупрокдарнинг 
ўсимликларни озиқланиши ва ўғитларга таъсир этувчи 
айрим хоссаларига тўхталиш мақсадга мувофиқдир.
Т упроқнин г та р к и б и
Тупрокда ўзаро чамбарчас боғланган қатгиқ, суюқ 
ва газсимон фазалар фарқланади.
Т уп роқ ҳ а в о с и .
Тупроқ микроорганизмлари том они-

---