Б. С. Мусаев а г р о к и м

Бир т ш оли ҳоси л и билан (ш унга м ос мнкдордаги 
пахол) тупрокдан ўртача 22 кг азот, 10 кг ф о сф о р ва 30 
кг калий олиб чиқилади.
Ш оли ниҳоллари тупрокдаги тузлар к он ц ен трац и я­
си хлоридли ш ўрланиш да 0,1% д а н , сульфатли ш ўрла- 
ниш да эса 0,2% дан ош и б кетганда зарарланади. Улға- 
й иб қолган ниҳолларга тузлар концентрациясининг 0,7% 
га етиш и ҳам унчалик таъсир кўрсата олм айди. Ш оли 
ёнламасига тарм окданган, ю тиш қобилияти унча кучли 
бўлмаган попук илдиз тизим ига эга. И лдизлари н ин г 
тахм инан 80% и туп роқ н ин г устки 4 —6 см қатламида 
ж ойлаш ади .
Ш оли ҳосили ва гуруч си ф ати навнинг би ологи к  
хусусиятлари ва ташқи муҳит шароитларига боғлиқ. М аз­
кур ш ароитлар ичида ай н и қ са м инерал ози к дан ти риш - 
н и н г аҳамияти катта. А зотн и ўсув даври н и нг бош и дан  
охиригача ўзлаш тиради. У н и н г ўзлаш тирилиш ж адалли- 
ги ниҳоллар улғайгани сари (сўнгги барг пайдо бўлгун- 
га қадар) ор ти б бор ади , сўнгра кескин камаяди. А зот 
танқислиги ш ароитида ниҳолларнинг ривож ланиш и с е ­
кин лаш ади , барглари сарғая бор ади , ф о т о си н т ез ва 
ш охлан иш сустлаш ади, рўваклар кам д о н л и бўл и б, 
ҳоси л дор л и к сезиларли дараж ада пасаяди. А зотли угит­
лар м еъёрин и нг ортиб бор и ш и қ онун и й равиш да ш оли 
ҳоси лдорлиги н и ош иради. Гектарига 150—200 кг азот 
киритиш ш оли учун эн г мақбул м иқдор ҳи собланади .
Таж рибаларда турли шаклдаги азотли ўғитлар турли 
муддатларда қўлланилганда, гуручнинг сиф ат тар к и би ­
ни ўзгариш и кузатилган (77-ж адвал). Экиш олди дан 
бери ладиган ам м он ий сульфат ва мочевина гуруч тар­