B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

1. Bola ovqatlanishida ovqatning ham sifat, ham miqdor qoidasini bilishi zarur. 
Sog‘lom avlod tarbiyasida to‘g‘ri ovqatlanish juda muhim hisoblanadi. Maktabgacha ta’lim 
muassasi bolalarida assimliyatsiya jarayoni jadal borishi natijasida organizmda juda tez o‘sish va 
rivojlanish bo‘ladi. Shu holatda ovqatning sifati yaxshi bo‘lishi ya’ni, bir kunlik ovqat tarkibiga 
oqsil, yog‘, uglevod va mineral tuzlar, vitaminlar bo‘lishiga e’tibor berishi lozim. Ovqatni miqdori 
maktabgacha ta’lim muassasida qilinadigan jismoniy harakatlar miqdori bilan o‘lchanishi lozim. 
Bundan tashqari, bolani bir kunlik suv miqdorini, suvning organizm uchun juda zarurligini ham 
bilishi zarur. 
2. Bola tanasidagi muskul sistemasinig rivojlanishini yaxshi bilishi.
Yoshlikdan 
bolalarda har bir tanadagi o‘ziga xos mushaklar harakatlantirilsa va harakatlantirilgan mushaklarga 
qon yaxshi oqib kelishi natijasida, mushaklar faollashadi. Maktabgacha ta’lim muassasi 
tarbiyachisi har bir tana a’zosi mushagini harakatlantiruvchi mashqlarni bilishi lozim. Masalan, 
ko‘z mashqlari, quloq mashqlari, tanadagi mushaklarni har biri uchun alohida mashqlar. Ko‘z 
mashqlari ko‘zni qon bilan yaxshilab ta’minlash bilan birgalikda bosh miyani faoliyatini 
yaxshilaydi. Quloq mashqlari esa quloqda joylashgan organlar nuqtalariga ta’sir qilib, shu organlar 
faoliyatini yaxshilaydi. Tanadagi mushaklar uchun qilingan har bir mashq mushak massasini 
ko‘payishiga, yog‘ miqdorini kamayishiga olib keladi, bu esa bolalarda semizlik kasaligini oldini 
oladi. Qo‘l mushaklarini harakatlantirish natijasida taxlagan har xil o‘yinchoqlar, rangli qog‘ozlar 
orqali taxlagan qo‘l mehnatlari, miya bilan qo‘l muskullari orasida bog‘lanish paydo qilib, shartli 
refleks hosil qiladi. Bu esa dinamik stereotip hosil qiladi, bu har bir odamni odat va malakalarining 
asosi hisoblanadi. 
3. Boladagi psixik holatni yaxshi bilish. 
Bolaning psixik rivojlanishi uning butun 
shaxsidagi o‘zgarishlar, ya’ni, shaxsning umumiy xususiyatlarini rivojlanishini o‘z ichiga oladi. 
Bolaga bilimlar tayyor holda berilmaydi, u kelgusida bilimlarni manbalardan mustaqil ola bilishi, 
fikrlay olishi, mustaqil pozitsiyada tura olishga o‘rgatiladi. Barcha bolarni o‘z qobilyatlari 
darajasida albatta o‘zlashtirib olishlari kafolatlanadi. Mashg‘ulotlar o‘yin shaklida amalga 
oshirilib, soatlari esa chegaralanmasligi kerak, 10, 15, 20, minutlik holatda har xil saboqlar 

---

82 
bolaning muayyan talablari va bevosita qiziqishlari asosida olib borilishi kerak. Tarbiyachi 
interaktiv usullardan oqilona, maqsad va sharoitga muvofiq tarzda didaktik tamoillarga asoslangan 
holda foydalanish zarur. O‘yin o‘zining barcha tur va ko‘rinishlarda bolani jismoniy, eshitish, 
aqliy, estetik rivojlanishiga faol yordam beradi. Maktabgacha ta’lim muassalarida interaktiv 
usullardan «Aqliy hujum» «Rolli o‘yin», «Kichik guruhlarga ishlash», «Bahs-munozara», 
«Galereyaga sayr», «Klaster bumermang», «Enerjayzerlar»dan foydalanish kabi o‘yinlardan 
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘lardi. Tarbiyachi mashg‘ulot o‘tkazish jarayonida 
mashg‘ulotning boshi va oxirida mavzu yuzasidan bollarning tushunchalarni aniqlash hamda 
olgan bilimlarini mustahkamlash uchun aqliy hujum usulidan foydalanishi maqasadga muvofiq. 
«Kichik guruhlarda ishlash» bollalarning o‘zaro muloqot va fikr almashinuviga asosolanadi. 
Bunda guruhda tahlil qilish, tekshirish asosida berilgan mavzu ishlab chiqiladi. Bu holatda 
tarbiyachi o‘yinlar tashkilashtirayotgan vaqtda bolaning yoshi, qobiliyati va mentalitetimizga mos 
ravishda amalga oshirishi kerak.