B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

Ikkinchidan,
bo‘lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachilari intellektual faoliyatining umumiy 
madaniyatiga ega bo‘lishi kerak.
Uchinchidan,
bo‘lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachisi uchun o‘z tarbiyalanuvchisini xuddi 
“o‘zi”dek tushunishi, bilishi, hurmat qilishidan iborat bo‘lgan muvaffaqiyatli faoliyat va shart-
sharoit zarur. 
To‘rtinchidan,
bo‘lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachisi bolalarning o‘quv faoliyatini, 
ularning hamkorligini tashkillashtira olishi, shu bilan birga pedagogik muloqotning fatsilitatori va 
partnyori sifatida (K.Rodjersning fikriga ko‘ra) namoyon bo‘lishi kerak. 
Beshinchidan, 
bo‘lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachisi bolalarni kuzatib, mavjud 
nuqsonlarni aniqlab va pedagogik-diagnostik metodlari orqali korreksiyalash ishlarini muntazam 
olib bora olishi lozim. 
Yuqoridagilardan ma’lumki, bo‘lajak tarbiyachining kreativligi nafaqat uning faoliyati 
uchun, balki, o‘z shaxsiy sharoitlari ustida ish olib borishi uchun ham zarur, ya’ni, u pedagog 
tarbiyachi sifatida pedagogik faoliyatda o‘zining ijodkorlik xislatlarini namoyon qilishi kerak. 
Buning uchun undan o‘z ustida doimiy izlanishda bo‘lish talab qilinadi.
Bo‘lajak tarbiyachi nafaqat pedagogik, psixologik, diagnostik bilimlarga ega bo‘lishi kerak, 
balki ularni bolalarga nisbatan qo‘llay olishi kerak. 
Tadqiqotchi olim I.V.Basovaning fikricha, tarbiyachining kreativligi uchun zarur bo‘lgan 
asosiy malakalar quyidagilardan iborat: 
1. Tarbiyachining kommunikativligi; 
2. Diagnostika; 
3. Psixologik - metodik rejalashtirish; 
4. Tashkilotchilik; 
5. Gnostik bilim yetkazib bera olish; 
6. Izlanuvchanlik (ijodkorlik). 
Ushbu malakalarni o‘zlashtirish uchun bo‘lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachisi intellektual 
rivojlanishga keng doiradagi qiziqish va ko‘nikmalarga, jonli va faol xarakterga ega bo‘lishi kerak. 
Yangicha sharoitlarda pedagogik-diagnostik faoliyatni samarali tashkil etish uchun har bir 
jamoada yaxshi sog‘lom muhitning bo‘lishi muhimdir. 
Bo‘lajak tarbiyachini ma’naviy tomondan boy bo‘lishga alohida e’tibor berish maqsadida 
oliy ta’limda asosiy funksiyalar belgilangan: 

---

387 

gumanistik (insonga, uning mavjudligini ta’minlashga, rivojlanishi va o‘z-o‘zini 
namoyish qilishga yo‘nalganlik); 

aksiologik (jahon va ko‘p millatli O‘zbekiston xalqining qadriyatlarini saqlash); 

ijtimoiy-madaniy (milliy madaniyat bilan boshqa xalqlar va jahon madaniyatini omuhta 
qilgan holda o‘z halqi madaniyatini egallashga ko‘maklashish); 

ijtimoiy-moslashuv (dinamik yangilanuvchan ijtimoiy amaliyotga samarali moslashishi, 
shuningdek, kasbiy faoliyatga tayyorlashda insonga ta’sir ko‘rsatish); 

innovatsion (inson bilimlar arsenali va faoliyat usullarini yangilash, ilmiy-tadqiqiy 
faoliyatida uning tayanch yo‘nalishlarini shakllantirish); 

ijtimoiy-integrativ (insonning integrativ ta’limiy-ilmiy ishlab chiqarish faoliyatiga 
qo‘shilishi; o‘quv, ilmiy, amaliy bilim va ko‘nikmalar integratsiyasi tajribasini uzatish; ushbu 
jarayonning ulkan imkoniyatlarini ochish); 

prognostik (bo‘lajak kasblarning mohiyatini mazmunan tushuntirish, insonning uni 
egallashiga bo‘lgan talablarini turkumlashtirish; uning istiqbolidagi kasbiy rivojlanishi va shaxsiy 
o‘sishini ochib berish). 
O‘zbekistonda ro‘y berayotgan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy yangilanishlar ta’limni 
rivojlantirish tizimida ham o‘z aksini real topadi. Maktabgacha ta’lim muassasalarida 
tarbiyalanuvchilarga ta’lim-tarbiya berishning maqsadi, mazmuni, metodlari o‘zgaryapti. Biroq, 
hali-hanuz ta’lim-tarbiya faoliyati tizimida pedagogik-diagnostik jarayon sust bo‘lib qolayapti. 
Agar pedagogik-diagnostik metodlar o‘z o‘rnida va samarali qo‘llasakgina, jamiyatga intellektual, 
ahloqiy, jismoniy va ma’naviy jihatdan barkamol insonlarni yetishib chiqishida o‘z hissamizni 
qo‘shgan bo‘lamiz. 
Xulosa qilib shuni aytish joizki, qachonki bo‘lajak tarbiyachi o‘z shaxsiy potensial 
mahoratini ishga solgan holda bolalar bilan hamkorlikdagi ijodiy va hayotiy faoliyatini maqsadga 
muvofiq tarzda tashkil etsagina, pedagogik-diagnostik o‘zaro harakat mahsuldor bo‘lishi mumkin. 
Bunda, bo‘lajak tarbiyachidan, nafaqat intuitsiya va improvizatsiyani, balki chuqur kasbiy bilim 
va ko‘nikmalarini ham talab etadi. Biroq, bo‘lajak tarbiyachi yuksak mahoratining haqiqiy 
indikatori, ko‘p sonli pedagogik, psixologik, diagnostik, metodik, maxsus-ilmiy, va boshqaruv 
bilimlarga ega bo‘lish zarur.
Bo‘lajak tarbiyachilar bolalar bilan o‘zaro harakatni modellashtirishni amalga oshishi, 
bevosita pedagog-analitik, bashoratchi, turlicha omillarni va hamkorlikdagi ijodiy faoliyatini 
kechish shartlarini hisobga oladigan, nafaqat model yaratuvchi qobiliyatga, balki o‘z ijodiy 
imkoniyatlaridan va o‘rganuvchilarning potensial kuchlaridan amaliyotda sifatli foydalanish 
mahoratga ega bo‘lish kerak. Ularning ijodkorligi uning faoliyatida namoyon bo‘lganligi uchun 
o‘z-o‘zidan o‘z-o‘zini takomillashtirish, malakasini oshirish talablarini keltirib chiqaradi. 
Shunday qilib, uzluksiz ta’lim tizimi oliy o‘quv yurti bo‘lajak maktabgacha ta’lim 
tarbiyachilarini kasbiy-pedagogik mahoratini va kreativligini rivojlantirishda, uning umumiy, 
siyosiy va kasbiy tayyorgarliklari o‘ta muhim vazifa hisoblanadi.